صفحه ۱۷۹

است، هیچ گونه منافاتی با به رسمیت شناختن شرع مقدس به عنوان تنها مرکز اساسی برای قانون گذاری براساس اصول و قوانین کلی و ابدی ندارد. درحقیقت، کار مراکز قانون گذار رایج، تشخیص و بررسی موضوعات احکام کلی است که در شرع وجود دارد، و یا تشخیص موضوعاتی است که چه بسا با تغییر مصالح و مفاسد جوامع تغییر پیدا کنند و به تبع آن ها حکم شرع نیز متناسب با موضوع خودش تغییر پیدا نماید. و در واقع، حکم شرع تغییر پیدا نمی کند، بلکه آنچه متغیر است موضوع آن است.

اسلام و گوشه نشینی

(سؤال) از شما راجع به سند حدیثی قدسی پرسیده بودم که جوابی کامل که مشتمل بر تحقیقات فراوان و سخت بود دادید و مرا بسیار شرمنده کردید. من در حال حاضر مشغول تحصیل در دانشگاه در رشته کامپیوتر هستم. در حدیث قدسی مذکور عامل تقرب به خدا، گرسنگی و سکوت و نماز شب ذکر شده است. اگر سند محکمی برای این حدیث وجود ندارد از تتبع در احادیث دیگر مطالب آن - البته به نظر من - فهمیده می‎شود. مثلا در "روضه کافی" از امام صادق (ع) نقل شده: "چیزی نزد رسول الله محبوب تر از این نبوده که دائم برای خدا گرسنه و ترسان باشد". یا همان گونه که استاد مسلم "نهج البلاغه" هستید و می‎دانید، در خطبه متقین یکی از صفات متقین گرسنگی در روز و بیداری در شب است، یا در دیگر خطبه ها نیز این مضامین آمده است، و یا اهل ذکر آن هایی هستند که ذکر خدا را به جای دنیا برگزیده اند، و یا در "وسائل" کتاب جهاد با نفس آمده شیعیان حضرت علی کسانی هستند که شکم هایشان از غذا خالی است، و از بزرگ ترین صفاتی که برای پیامبر بیان می‎کنند این است که شکم خالی ترین مردم بود.

من در قرآن و در کتب حدیثی که خوانده ام به این نتیجه رسیده ام که بهترین راه، کناره گیری از خلق است: (و تبتل الیه تبتیلا) ؛سوره مزمل (73)، آیه 8. و گرسنگی دائم و همت به نوافل و سکوت، چنان که اویس و سلمان این گونه به مقامات عالیه رسیدند. و برای همین از محضر مبارکتان سند آن

ناوبری کتاب