آیت‌الله منتظری

چگونه می‎توان با علم رجال و درایه به یک شناخت قطعی رسید؟

جواب: روایتی که به آن وثوق پیدا شود به حسب سیره عقلا حجت می‎باشد و آنان به چنین روایتی عمل می‎کنند و همین سیره مورد امضا و تأیید شارع مقدس قرار گرفته است. و اطمینان و وثوق به بسیاری از راویان احادیث وجود دارد، زیرا ملاحظه می‎کنیم که اصحاب ائمه (ع) به حسب دستور آن بزرگواران برای ضبط احادیث و حفظ آن ها از فراموشی و نابودی تلاش زیادی کرده اند، چنان که این حقیقت در کتاب "کافی"الکافی، ج 1، ص 51 به بعد. منعکس است. و لذا اصحاب ائمه (ع) به دنبال دستور مؤکد آنان مبنی بر حفظ احادیث، کتاب هایی را بدین منظور تألیف کردند که به نام "اصول" معروف شده است و این "اصول" در منظر ائمه متأخر(ع) و مورد تأیید آنان بوده است. همچنین در زمان های بعد نیز راویان و محدثان موثقی بوده اند که به امر حدیث و تلقی آن از اساتید و مشایخ خود و نیز خواندن کتاب ها و دست نوشته های خود برای آنان اهمیت می‎دادند، و بر آن اصرار داشته اند، و لذا مشاهده می‎شود که ائمه ما(ع) مردم را تحریص و تشویق می‎نموده اند که به راویان موثق رجوع کنند و احکام دینی را از آنان تلقی نمایند، و از تشکیک در روایات آنان نهی نموده اند، چنان که این مضمون در "وسائل الشیعة" آمده است.وسائل الشیعة، ج 27، ص 137، باب 11، ح 2، 4، 9، 11 و... . و احراز وثاقت راویان متوقف بر شناخت تمام خصوصیات اخلاقی و حتی دینی و اعتقادی آن ها نیست؛ بلکه آن، یک امر مرتبط به حس و مشاهده است که احراز آن برای کسی که در زمان آنان یا زمان نزدیک به آنان زندگی کرده آسان می‎باشد و می‎تواند به آسانی به درجه وثاقت و صداقت آنان شناخت پیدا کند. بلی، پس از احراز وثاقت راوی چه بسا مدلول روایت او با محکمات قرآن و حکم قطعی عقل و برهان مخالف باشد که در این گونه موارد ائمه معصومین (ع) برای احراز صحت روایات و قبول کردن مدلول آن ها میزان و ضابطه ای