آیت‌الله منتظری

لجاجت با حق و حقیقت نباشد و در پیدا شدن چنین یقین باطلی مقصر نباشد؛ نزد خداوند معذور است.

روان شناسی تعبد

(سؤال) از نظر روان شناسی اگر در یک حوزه از زندگی، تعبدی عمل شود یک روحیه تعبدی در انسان ایجاد می‎شود که سبب پرستش هر فرد مورد علاقه ای (غیر از خدا) می‎گردد. با توجه به این اصل روان شناسی اگر مضرات اجرای تعبدی و بدون دلیل احکام عبادی اسلام بیش از فواید آن باشد آیا نباید اجرای تعبدی احکام را تعطیل کرد؟

جواب: پس از این که انسان با تعقل و تفکر به مبدأ و معاد و نبوت و امامت و عدل الهی ایمان آورد و به هر دلیل یقین پیدا کرد که شارع حکیم احکام گزافی و بدون مصالح و مفاسد تشریع نمی کند و نیز با ایمان به این که مصالح و مفاسد مذکور عائد خود انسان می‎شود و برای شارع هیچ تأثیری نخواهد داشت، با این حال چگونه ادعا می‎شود که احکام عبادی اسلام بدون دلیل است ؟

مقصود از تعبدی بودن احکام عبادی، پیروی نمودن و عمل کردن کور کورانه و بدون تعقل نمی باشد، بلکه کسی که به گزافی نبودن احکام عبادی یقین دارد و آن ها را دارای مصالحی واقعی می‎داند هرچند تفصیلا آن مصالح را نشناسد، عمل او کورکورانه نمی باشد. بیماری که به دستور پزشکی که او را قبول دارد و به حذاقت و احاطه او به جوانب بیماری و درمان آن ایمان دارد، انواع گوناگون داروها که از آن ها هیچ اطلاعی ندارد را برای امراض مختلف خود مصرف می‎کند؛ آیا این عمل او یک تعبد کورکورانه و بدون دلیل است ؟

همچنین است عمل کردن به دستور سایر کارشناسان مربوطه. بدیهی است عامه مردم از جهات مختلف اموری که منظور هر کارشناسی می‎باشد بی اطلاع هستند، اما به خاطر ایمان به صداقت و حذاقت کارشناس به دستور او عمل می‎کنند.