آیت‌الله منتظری

جهان آخرت عالمی قراردارد که آن را "برزخ" گویند، این کلمه در اصل به چیزی گفته می‎شود که به عنوان واسطه بین دو چیز قرار می‎گیرد، البته سخن قرآن درباره عالم برزخ به آن اندازه ای که درباره اصل قیامت و جهان آخرت صحبت می‎کند نیست، به همین جهت خصوصیات و جزئیات عالم برزخ به خوبی برای ما روشن نیست، اما از میان سخنهای مطرح شده به دست می‎آید که کفار طغیانگری همچون فرعون و یارانش در جهان برزخ دچار عذاب گشته و به عکس مؤمنان عالی مقامی همچون شهیدان در جهان برزخ که فاصله بین دنیا و آخرت است نزد پروردگار متعال دارای نعمت و روزی برزخی هستند.

بنابراین اصل وجود عالم برزخ مسلم است، آنچه مورد بحث است چگونگی زندگی برزخی است که درباره آن نظرها و تصویرهای گوناگونی ارائه شده است که به یک مورد آن اشاره می‎کنیم و آن این که: روح انسان پس از پایان زندگی در این جهان در بدنهای لطیفی قرار می‎گیرد، همان طور که در عالم رؤیا و خواب ما دارای بدنهائی هستیم که با آنها راه می‎رویم و مسافرت می‎نمائیم اما بدن مادی و جسم ما در رختخواب بدون فعالیت به استراحت پرداخته است؛ بدن برزخی بسیاری از خواص این بدن مادی را که در دنیا با آن زندگی می‎کنیم ندارد ولی کاملا شبیه به آن است و روی همین حساب به آن "قالب مثالی" یا "بدن مثالی" می‎گویند. همان گونه که انسان در حالت خواب با مشاهده نعمت ها و زیبائی ها و خواسته هایش به راستی لذت می‎برد، و با دیدن مناظر هولناک دچار ترس و عذاب می‎گردد به طوری که گاهی در خواب فریاد می‎زند، همین طور با بدنهای مثالی است که در عالم برزخ مجرمان طغیانگر دچار عذاب گشته و شهیدان و صالحان از نعمت های الهی بهره می‎برند. در حدیثی از امام سجاد(ع) آمده است: "قبر باغی از باغهای بهشت یا گودالی از گودالهای جهنم است." و امام صادق (ع) در این باره می‎فرماید: "برزخ همان عالم قبر است که پاداش و کیفر میان دنیا و آخرت است...".

بحثهای زیادی در زمینه معاد وجود دارد؛ مثل مسائل مربوط به نامه اعمال، بحث درباره بهشت و دوزخ، علائم قیامت، حوادث قیامت، شفاعت پیامبراکرم (ص) و ائمه اطهار(ع) و دیگر صالحان نسبت به بعضی از افراد خطاکار، صراط و... که فرصت پرداختن به آنها وجود ندارد. ان شاءالله در بخش دوم این گفتارها به بیان مباحث اخلاقی خواهیم پرداخت.