آیت‌الله منتظری

س: امر به معروف نسبت به انجام مستحبات و نهی از منکر نسبت به مکروهات چه حکمی دارد؟

ج: در این گونه موارد امر و نهی مستحب است.

س: آیا در تمام مواردی که به واسطه امر به معروف و نهی از منکر زیان جانی یا مالی به انسان وارد می‎گردد این وظیفه از عهده انسان ساقط می‎شود؟

ج: خیر، بلکه در مواردی که معروف یا منکر از اموری هستند که شارع مقدس برای آنها اهمیت زیادی قائل است، مانند نگهبانی از قرآن و حفظ عقاید مسلمانان و استقلال آنها به مجرد وارد شدن زیان جانی و مالی این تکلیف ساقط نمی شود و اگر حفظ این امور بر بذل جان و مال متوقف باشد باید آن را بذل نمود؛ البته تشخیص این امور کار هر کس نیست، و در این گونه موارد اجازه حاکم شرع جامع الشرایط شرط است.

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

برای انجام این وظیفه مهم درجات و مراتبی وجود دارد که در صورت احتمال بدست آمدن مقصود از مرتبه پایین نمی توان به مرحله بالا قدم گذاشت، این مراتب عبارتند از:

1 - اقدام رفتاری؛ به این معنا که با گناهکار به گونه ای برخورد شود که او احساس کند انجام گناه سبب چنین برخوردی با او شده است؛ مثل این که از او روی برگردانند یا با چهره گرفته با او ملاقات نموده و یا رفت و آمد خود را با وی قطع نمایند.

2 - اقدام زبانی؛ که بایستی گناهکار را با زبان از انجام گناه نهی نموده و یا به سوی معروف فراخوانده و امر نمود. البته اگر احتمال داده شود که او به واسطه پند و اندرز دست از معصیت می‎کشد باید به همان مقدار اکتفا شود، ولی اگر موعظه مؤثر نباشد و سختگیری و درشتی در گفتار مؤثر واقع می‎شود باید بدین گونه امر و نهی نمود.

3 - اقدام عملی؛ به این معنا که اگر گناهکار بدون زور و اعمال قدرت دست از گناه نمی کشد و یا واجب را به جا نمی آورد واجب است از قدرت و زور استفاده گردد،