آیت‌الله منتظری

اقسام صفات ثبوتی

صفات ثبوتی خداوند خود به دو دسته تقسیم می‎گردد:

الف - صفات ذات: و آن صفاتی است که در مرحله ذات خداوند قرار داشته و برای نسبت دادن آنها به خداوند لازم نیست کار و عملی از خداوند سربزند؛ مثلا زنده بودن، علم، شعور و آگاهی و قدرت خداوند همیشه با او وجود دارند، چه خداوند مخلوقی داشته باشد یا خیر.

ب - صفات فعل: و آن صفاتی است که به واسطه انجام عملی از ناحیه خداوند بر او اطلاق می‎شود، مثل بخشنده بودن خداوند یا رازق بودن او، که تا وقتی خداوند موجوداتی را خلق نکند و به آنها رزق و روزی ندهد این صفت بر او نهاده نمی شود.

علی: این که می‎گوئیم خدا شنوا و بیناست و یا صفات دیگری از این قبیل، به چه معنایی است ؟ آیا خداوند مانند انسانها دارای گوش و چشم و دست و دیگر اعضاء می‎باشد؟

استاد: خیر مراد از شنوایی و بینایی خداوند این است که او از تمام دیدنی ها و شنیدنی ها آگاهی کامل دارد و همه اشیاء پیش او حاضر هستند و آگاهی و علم او نیاز به ابزاری مثل چشم یا گوش ندارد؛ چنانکه امام صادق (ع) در این باره می‎فرماید:

حقیقت شنوایی و بصیر بودن این است که اشیاء از او پوشیده و مخفی نباشد اگر چه بدون دخالت حواس ظاهری باشد؛ ما هم اگر آنقدر قوی بودیم که می‎توانستیم بدون دخالت چشم و گوش اشیاء را ببینیم و از صداها مطلع شویم، یقینا بر این آگاهی ما دیدن و شنیدن صدق می‎کرد، همان گونه که در عالم خواب بدون گوش و چشم طبیعی می‎بینیم و می‎شنویم.