تواضع نکرده و با خونسردی از کنار وی عبور کنند و حتی گاهی در برابرش تکبر نمایند تا او از بدی عملش آگاه گردد.
در پایان این بحث تذکر چند مطلب خالی از فایده نیست:
الف - فلسفه خیلی از دستورات اسلام ایجاد روحیه تواضع و فرمانبرداری انسان در مقابل خداوند است. این که گاهی سؤال میشود: نماز صبح چرا دو رکعت است یا چرا مرد حمد و سوره نماز صبح را باید بلند بخواند اما در نماز ظهر و عصر آهسته، و از طرف دیگر میبینیم برای این دستورات از طرف شرع مقدس فلسفه و علتی بیان نشده، به خاطر همین مطلب است که انسان در همه کارها مطیع و فرمانبردار خداوند باشد.
ب - در صورتی تواضع و فروتنی در مقابل دیگران دارای ثواب و پاداش اخروی نیز میباشد که این کار به خاطر خدا انجام شود؛ اما اگر فردی در مقابل دیگران تواضع میکند تا دیگران در مقابلش متواضع باشند یا بخاطر این که در نظر دیگران عزیز و محبوب شود، این فروتنی نزد خداوند پاداشی ندارد.
ج - انسان هر چه پرمایه تر باشد تواضعش بیشتر است، همان گونه که درخت پر بار و پر میوه شاخه هایش به طرف زمین آویزان است؛ و بر عکس هرچه کم ظرفیت و بی محتواتر باشد ادعایش بیشتر است، همان گونه که درخت بی میوه ای چون چنار شاخه هایش به طرف آسمان برافراشته است.
د - خود بینی انسان را از حرکت و پیشرفت در مسیر زندگی متوقف میگرداند، تنها راه نجات این است که انسان به خواهشهای نفسانی خود پشت پا زده و خود را نادیده بگیرد تا بتواند به سوی خدا حرکت نماید:
.jpg)
