صفحه ۹۱

( و چنانچه آسمانها و زمین بر بنده ای بسته شده باشند سپس این بنده تقوای خدا را پیشه کند، هر آینه خداوند راه برون رفتی از آسمان و زمین برای او قرار می‎دهد.)

"رتق" به معنای بسته بودن و به هم چسبیدن می‎باشد. این کلمه در قرآن یک بار آمده و بخشی از کلام حضرت برگرفته از این آیه قرآن است: (أو لم یر الذین کفروا أن السماوات والارض کانتا رتقا ففتقناهما) ر.ک : شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید، ج 8، ص 252. "آیا آنان که کافر شده اند ندیده اند که آسمانها و زمین به هم پیوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختیم."

بسته بودن آسمان و زمین در اینجا سه احتمال دارد:

الف - این که آسمان و زمین ابتدا واقعا بسته بودند و به این صورت از یکدیگر جدا نبودند.

ب - این که از آسمان باران نازل نمی شد، و از زمین درخت و گیاه نمی روئید.

ج - این که اسباب و شرایط زمینی و ظاهری و اسباب و شرایط آسمانی و باطنی و غیبی برای درخواست بنده فراهم و هماهنگ نبود. و به نظر می‎آید این احتمال در اینجا قویتر است.

"اتقی" در اصل "اوتقی" بود که واو در تاء ادغام شده است؛ مانند "وهب" که وقتی به باب افتعال برود "اوتهب" می‎شود آنگاه واو در تاء ادغام و "اتهب" می‎شود. "تقوا" از ماده "وقایة" است و در "صرف میر" خواندیم که "الوقی" یعنی نگاه داشتن.

حضرت علی (ع) در عبارت قبل به ابوذر(ره) فرمود: چون تو برای خدا غضب کردی پس به او امید داشته باش؛ بنابراین در ادامه مشخص می‎کند که چرا باید به خداوند امیدوار بود. برای این که خداوند می‎فرماید: (و من یتق الله یجعل له مخرجا) تنقیح المقال (رجال مامقانی)، ج 1، ص 234 در ترجمه جندب بن جنادة . "و کسی که تقوای الهی داشته باشد خداوند راه نجاتی برای او قرار می‎دهد." در اینجا حضرت می‎فرماید: "ولو أن السماوات و الارض کانتا علی عبد

ناوبری کتاب