آیت‌الله منتظری

روش خلفا در تقسیم بیت المال

ابوبکر و عمر با این که غاصب خلافت بودند اما ظواهر امر را رعایت می‎کردند و در تقسیم بیت المال هم دست اندازی آشکار و بی پرده نداشتند. روش ابوبکر این بود که در تقسیم بیت المال تساوی را نسبت به همه افراد و گروهها رعایت می‎کرد؛ ولی عمر در مقام تقسیم بیت المال برخی گروهها و افراد را برتری می‎بخشید و می‎گفت: کسانی که در جنگ بدر شرکت داشتند بر دیگران مقدم هستند، زنان پیغمبر و بستگان آن حضرت و یا عرب بر عجم امتیاز دارند. این امتیازات را در تقسیم بیت المال در نظر می‎گرفت؛ اما به این صورت نبود که هر طور بخواهد بیت المال را به افراد بدهد بلکه ملاحظه و احتیاط می‎کرد. مردم هم حق انتقاد داشتند و به ابوبکر و عمر انتقاد و اعتراض می‎کردند.

ولی عثمان بر خلاف دو خلیفه قبلی اموال بیت المال را به افرادی که می‎خواست می‎بخشید، و در حقیقت بیت المال و کشور اسلامی را ملک شخصی خود می‎دانست. از طرف دیگر فتوحات و غنائم در زمان عثمان بسیار زیاد بود، به طوری که از آفریقا و جاهای دیگر غنائم زیادی می‎آوردند، و عثمان گاهی حتی هوس می‎کرد که همه غنائم یک منطقه را به مروان حکم که دامادش بود بدهد. و در یک بخشش چهارصد هزار درهم یا بیشتر حاتم بخشی می‎کرد. پیغمبر(ص) حکم بن ابی العاص را طرد کرده بود ولی عثمان او را به مدینه بازگرداند و دخترش را هم به مروان بن حکم تزویج کرد و در حقیقت او را همه کاره حکومت قرار داد و به او بی حساب پول می‎داد.سوره توبه (9)، آیه 71.