آیت‌الله منتظری

در مورد کنترل غرائز و پرهیز از افراط و تفریط بحث کرده و انسان را در این زمینه تعدیل می‎کند و تکامل می‎بخشد؛ و در مرحله سوم علم فقه قرار دارد که درباره اعمال ظاهری و تنظیم آنها بحث می‎کند. علم فقه با همه اهمیتی که نزد ما دارد و احیانا باعث شده که ما به خاطر آن اصول عقاید و اخلاق را فراموش کرده ایم، مربوط به نازلترین مراتب وجودی انسان می‎باشد. در فقه اعمال ظاهری ما تنظیم می‎شود و بر اساس آن مثلا می‎گویند: نماز واجب است؛ ربا، زنا، دزدی و... حرام است. تمام اینها مربوط به اعمال ظاهری و اعضاء و جوارح انسان می‎باشد.

مراحل وجودی انسان در روایت نبوی

شاید آن روایتی که علم را به سه بخش تقسیم می‎کند بر اساس همین واقعیت و به خاطر مراتب وجودی انسان باشد. در آنجا پیامبراکرم (ص) می‎فرماید: "انما العلم ثلاثة : آیة محکمة أو فریضة عادلة أو سنة قائمة".سوره بقره (2)، آیه 285.

علم و دانش تنها سه بخش است:

الف - آیه محکمه؛ مقصود آیات و نشانه های استواری است که موجب تقویت و کمال باورهای اعتقادی انسان می‎شود.

ب - فریضه عادله؛ مقصود واجبات اخلاقی می‎باشد که انسان و غرائز و احساسات او را از افراط و تفریط بازمی دارد و تعدیل می‎کند.

ج - سنت قائمه؛ سنت عبارت است از قول و فعل و تقریر معصوم. بنابراین می‎توان گفت که سنت قائمه مربوط به فقه است که بر اساس آن احکام الهی را می‎آموزیم.

بنابراین دین مقدس اسلام که ما آن را دین کاملی می‎دانیم عبارت از سه رشته علم است و اسلام جامع همه کمالاتی است که انسان نیازمند آنها می‎باشد. البته این که ما