آیت‌الله منتظری

اجتماعی یا عقل جمعی بشر به حدی از تکامل رسیده است که خودش با دقت در کلیاتی که دین اسلام عرضه کرده است می‎تواند برای مشکلات فکری و عقیدتی خود راه حل پیدا کند.

مردم زمان حضرت موسی (ع) یا حضرت عیسی (ع) آن استعداد و بلوغ فکری و عقلی را نداشتند که بتوان دین آنان را کامل و خاتم ادیان قرار داد. آنان در زمان خود مانند کسانی بودند که هنوز در کلاسهای پیش از دانشگاه یا سالهای اول دانشگاه درس می‎خوانند، لذا انتظاراتی که از پیامبران خود داشتند با آنچه می‎بایست از یک پیامبر انتظار داشت تناسبی چندان نداشت. آنان از پیامبر خود درخواست پیاز و عدس و یا شفای بیمار می‎نمودند، در حالی که مردم زمان پیامبراکرم (ص) و پس از آن از پیامبر خود شفا و درمان مرضهای روحی و ارزاق معنوی را مطالبه می‎نمودند و برای اعلای کلمه توحید سر از پا نمی شناختند و جانفشانی می‎کردند. آنها به مرحله ای از بلوغ فکری و تکامل عقلی رسیدند که خداوند کامل ترین ادیان را به آنان ارزانی داشت و اسلام را ویژه آنها قرار داد.

"و استخلصکم له"

( و انحصارا اسلام را در اختیار شما قرار داد.)

بعضی نسخه ها "استخصکم له" نوشته اند، که معنایش با جمله قبل چندان تفاوتی ندارد؛ ولی اگر عبارت "استخلصکم له" باشد معنایش متفاوت است و نیز صحیح تر به نظر می‎رسد.

حضرت در جمله قبل می‎فرماید: خداوند شما را مخصوص به اسلام کرد و آن را به پیشینیان شما عطا نکرد. زیرا عقل جمعی شما کامل تر از پیشینیان است؛ اما در این عبارت نکته جدیدی را گوشزد می‎کند و می‎فرماید: خداوند به شما اسلام را عطا فرمود نه دین دیگری را. دینی که همه کمالات را دارد و پاسخگوی تمامی نیازهای