صفحه ۶۳۴

ریش سفیدشان محسوب می‎شدند. نظیر آن امروزه رؤسای احزاب هستند. عشایر و قبایل در آن زمان به منزله حزب بودند. در جنگ ها هم این گونه بود که رؤسای آنان می‎آمدند بیعت می‎کردند و مردم پیروی می‎کردند؛ طوری نبود که مانند فرمانداران و حاکمان، مورد قبول مردم نباشند.

حاکم مسلمین معمولا با عرفا و این شخصیت های برجسته در تماس بود و آنان نیز با مردم و قبیله خود در تماس بودند. برای برگزیدن آنان نیز یک نحوه انتخاباتی در میان قبایل بود و به گونه ای بود که ریش سفید و کدخدای آنان محسوب می‎شد و همه او را قبول داشتند. حاکم با اینها سروکار داشت و آنان با مردمشان.

اشاره ای به موقعیت ممتاز شهر کوفه

نکته ای که در اینجا به مناسبت بحث به آن اشاره می‎شود این است که چرا شهر کوفه در زمان علی (ع) و پس از آن، این همه شخصیت های برجسته داشت ؟ شخصیت هایی که در شهرهای دیگر حتی در مکه و مدینه مانند آنان را کمتر می‎یابیم.

در پاسخ باید گفت که برای جنگ با ایران، سران قبایل و نیروهای نظامی و جنگجو و برجسته زیادی در مکانی که بعد شهر کوفه در آن ساخته شد گرد آمدند؛ و بعد به دستور عمر، سعد وقاص شهر کوفه را ساخت.منهاج البراعة، ج 9، ص 184. پس از آن در حقیقت شهر کوفه یک شهر نظامی شد که همه رؤسای قبایل، سپهبدها، سرلشکرها و جنگجویان رده های بالا در آن متمرکز شدند و زندگی می‎کردند. این است که شهر کوفه تقریبا پایگاه همه قبایل و عشیره ها شد و علاوه بر موقعیت نظامی از موقعیت سیاسی مهمی برخوردار گشت.

در هر صورت حضرت علی (ع) امامان راستین و پیشوایان شایسته را تشبیه به رؤسای قبایل و عشایر کرده است که واسطه بین مردم و خلیفه مسلمانان بودند. در اینجا هم امامان واقعی همین نقش را به عهده دارند و واسطه بین مردم و خدا

ناوبری کتاب