آیت‌الله منتظری

می‎فرماید: خلافت من طلوع کرد و درخشید و ظاهر شد، یعنی حقیقتش هم برای همه منکشف شد. "و لا ح لا ئح": و یک چیزهایی هم در ضمن ظاهر شد. به این معنا که یک عده مخالفت کردند و بعد جنگ جمل و غیره می‎آید. "و لا ح لا ئح" را به معنای حوادثی گرفته اند که پس از خلافت حضرت علی (ع) بتدریج ظاهر شد. جنگ جمل، جنگ صفین و جنگ نهروان از آن حوادث و اتفاقاتی بود که پس از به دست گرفتن خلافت توسط امیرالمؤمنین (ع) پیش آمد.

اما به نظر می‎رسد که این مطلب صحیح نباشد. برای این که اگر حضرت می‎خواستند با این جمله اشاره به آن حوادث نمایند، باید می‎فرمودند: "و یلوح لائح". زیرا اگر خطبه اول امام (ع) بوده است هنوز جنگ جمل و صفین و حوادث دیگر پیش نیامده بود. بنابراین بعید نیست که مضمون سه جمله فوق یکی باشد و حضرت با عبارات مختلف بفرمایند که آنچه حق و حقیقت بود طلوع کرد و درخشید و آشکار گشت.

آغاز اعتدال حاکمیت و جایگزینی حاکمان

"و اعتدل مائل، و استبدل الله بقوم قوما و بیوم یوما"

( و ناراست معتدل شد، و خداوند گروهی را به جای گروهی و روزی را به جای روزی جایگزین نمود.)

"و اعتدل مائل" یعنی: خلافت مسلمانان که از مسیر خود منحرف شده بود با انتخاب امیرالمؤمنین (ع) و خلیفه شدن او معتدل شد. پیامبراکرم (ص) امیرالمؤمنین (ع) را به خاطر کمالات و شایستگی هایی که داشت برای خلافت بر مسلمانان تعیین و معرفی فرمودند؛ ولی مسیر خلافت را منحرف کردند و ابوبکر و عمر و عثمان در این مسند قرار گرفتند و در نتیجه خلافت کج و از راه حق منحرف شده بود. ولی اکنون که