آیت‌الله منتظری

این دانستن خدا که علم فعلی حق تعالی است همراه با تحقق معلوم خارجی آن در ظرف زمانی مشخص، تحقق می‎یابد؛ بلکه عین معلوم خارجی است.

مقصود از آیه دوم نیز همین است. به این معنا که خداوند می‎فرماید: ما انسانها را آزمایش می‎کنیم و دچار فتنه می‎سازیم تا راستگویان از دروغگویان در عالم خارج و واقع مشخص شوند و خداوند آنان را در این مرتبه که متأخر از مرتبه علم ذاتی است بشناسد.

جدا شدن و تمییز بین پاک و ناپاک یا خبیث و طیب نیز (آیه سوم) به همین صورت است. به تعبیر دیگر باید خداوند شرایطی را پدید آورد تا استعدادها در جهان خارج شکوفا شود و خوبان از بدان جدا و شناخته شوند.

خداوند از اول به همه علم ذاتی دارد اما منظور از علم در این آیات و روایات علم فعلی که همان وجود خارجی شان است می‎باشد، این علم جلوه ذات خداست.

پس باید توجه داشت که مقصود از این "دانستن ها" که به خداوند نسبت داده می‎شود "علم فعلی" خداوند است که در مرتبه متأخر از ذات می‎باشد؛ و اشکالی هم ندارد که این علم، زائد برذات باشد؛ و فرمایش علی (ع) در اینجا مربوط به این نوع از علم خداوند نیست بلکه مربوط به علم ذاتی خداوند می‎باشد.

درخشش علی (ع) در جایگاه حاکمیت

"قد طلع طالع، و لمع لا مع، و لا ح لا ئح"

( به تحقیق طلوع کننده ای طلوع کرد، و درخشنده ای درخشید، و آشکار شونده ای آشکار شد.)

از اینجا بخش دیگری از خطبه شروع می‎شود که سید رضی (ره) آن را با عبارت "منها" از دیگر بخش های خطبه جدا و مشخص کرده است.

ابن أبی الحدید و برخی دیگر از شرح کنندگان نهج البلاغه می‎نویسند که حضرت