آیت‌الله منتظری

"خطبه 152 - قسمت چهارم"

"من وصفه فقد حده، و من حده فقد عده، و من عده فقد أبطل أزله."

در این خطبه و بعضی از خطبه های دیگر حضرت علی (ع) مطالب فلسفی را مطرح کرده اند، ولی نه با زبان فلسفه متعارف و رایج؛ بنابراین برای بهتر فهمیدن مطالبی که حضرت فرموده اند، لازم می‎دانم به برخی مطالب فلسفی با سبک و روش رایج آن فهرست وار اشاره کنم تا بعد به نتیجه برسیم.

وجود، عدم و ماهیت

مقدمه اول: در فلسفه ابتدا از سه مفهوم عام بحث می‎شود که عبارتند از:

1 - وجود: هستی را "وجود" می‎گویند.

2 - عدم: به نیستی (در مقابل هستی) "عدم" گفته می‎شود.

3 - ماهیت: حدی که از وجود خاص و محدود انتزاع می‎گردد "ماهیت" نامیده می‎شود. در حقیقت ماهیت همان مرز وجود است. وقتی می‎گوییم این موجود انسان است و آن دیگری اسب و سومی سنگ، در حقیقت با تعبیر به انسان و اسب و سنگ، ماهیات و حدود و مرزهای وجودهای این اشیاء را بیان می‎کنیم.

اصالت وجود یا اصالت ماهیت ؟

مقدمه دوم: در بررسی مفهوم وجود و ماهیت باید مشخص شود که کدام یک از