آیت‌الله منتظری

ب - دیدگاه ریاضیون گذشته

ریاضیون گذشته در باب دیدن معتقد بودند که از چشم انسان در ابتدا شعاعی خارج می‎شود که این شعاع به شکل یک مخروط است. رأس این مخروط در چشم و قاعده آن روی چیزی قرار دارد که دیده می‎شود. می‎خواهد بر همین اساس معنا کند. او می‎گوید مقصود از "آلة" در عبارت "لا بتفریق

ابن أبی الحدید روی این نظریه اصرار دارد و فرمایش حضرت علی (ع) را در اینجا آلة" همان وسیله دیدن است که خروج شعاع باشد.توحید صدوق؛، ص 104، باب 7، حدیث 2.

مرحوم حاجی سبزواری در باب رؤیت می‎گوید:

"گفته شده است که دیدن به منطبع شدن عکس شئ در چشم است؛ و باز گفته شده است که به وسیله خروج شعاع از چشم می‎باشد."

در هر صورت دیدن خداوند به وسیله و آلت نیست؛ "والبصیر لا بتفریق آلة". خدا بیناست، یعنی علم به مبصرات دارد؛ اما بدون این که آلت جدا بشود. تفریق به معنای جدا کردن است. به این معنا که خداوند چشم ندارد که شعاع از آن خارج شود و یا این که عکس چیزی در چشم او منطبع گردد؛ بلکه خداوند نسبت به همه نظام وجود و از جمله دیدنی ها، شنیدنی ها و اعمال و رفتار ما انسانها علم حضوری دارد. همه نظام وجود، عین حضور نزد حق تعالی می‎باشد.