آیت‌الله منتظری

اختصاص همه ستایش ها به خداوند

بحث دیگری که در اینجا مطرح است و باید مورد توجه قرار گیرد "الف و لام" در "الحمد لله" می‎باشد که می‎گویند الف و لام جنس است و مفید استغراق می‎باشد. از طرف دیگر "لام" در "لله" نیز برای اختصاص است. بنابراین معنا چنین می‎شود که: جنس حمد و ستایش مخصوص خداوند است.

در اینجا این سؤال مطرح می‎شود که با توجه به این که مردم غیر از خداوند را نیز ستایش می‎کنند چه باید گفت و این الف و لام در "الحمد" و "لام" اختصاص در "لله" را چگونه باید معنا نمود؟

در اینجا دو احتمال ذکر کرده اند:

1 - احتمال اول این است که جمله: "الحمد لله" را خبری نگیریم بلکه جمله انشائی بدانیم. یعنی ستایش اساسا باید برای خدا باشد و ستایش هایی که برای غیر خدا انجام می‎شود بیخود است؛ و به تعبیر دیگر واجب است که ستایش شما برای خداوند باشد.

2 - احتمال دوم این است که جمله خبری باشد. به این معنا که هر چه ستایش در جهان وجود دارد و از هر کس که باشد، در واقع ستایش خداوند است. به تعبیر دیگر هر کس نسبت به هر موجودی که ستایش کند، به لحاظ این که ستایش مقابل کمال است و همه کمالات به خداوند بازمی گردد، ستایش او نیز به خداوند بازمی گردد. بنابراین همه ستایش ها برای خداوند واقع می‎شود؛ و اگر دیگری را ستایش می‎کنند و یا بت ها را پرستش می‎نمایند به این جهت است که گمان می‎کنند بت ها یا آن شخص مورد ستایش، کمال ذاتی دارند و یا در خلقت جهان دارای نقش می‎باشند؛ در صورتی که این تصور غلط است و خالق جهان فقط خداوند است. پس در حقیقت هر ستایشی که واقع شود، گرچه به ظاهر برای غیر خدا باشد، برای خداوند واقع می‎شود؛ برای