آیت‌الله منتظری

حمد و تفاوت آن با شکر و مدح

در ابتدا و آغاز همه خطبه ها حمد و ثنای الهی وجود داشته است؛ ولی سید رضی (ره) چون بخش هایی از خطبه ها را حذف کرده است در بیشتر خطبه ها عبارات آغازین آن نیامده است. البته این خطبه یکی از خطبه هایی است که ظاهرا عبارات آن از آغاز نقل شده و در آن حمد الهی آمده است.

به مناسبت "حمد" که در آغاز خطبه آمده است لازم است واژه های "حمد"، "شکر" و "مدح" را تا اندازه ای توضیح دهیم و تفاوت آنها را بازگو کنیم.

1 - واژه حمد

در تعریف "حمد" می‎گویند: ستایش بر کار جمیل و خوب اختیاری؛ و تفاوتی ندارد که آن کار اختیاری نسبت به ما نعمت محسوب شود یا نه.

بنابراین اگر ما از خورشید به خاطر نور دادن آن تعریف کردیم به آن "حمد" نمی گویند؛ برای این که نوردادن خورشید اختیاری نیست. در این موارد تعبیر به "مدح" می‎شود.

نکته دیگری که قابل توجه می‎باشد این است که گاهی در عرف مردم حمد بر شکر اطلاق می‎شود که درست نیست، و معنای شکر را توضیح خواهیم داد.

2 - واژه شکر

در تعریف شکر می‎گویند: "الشکر صرف العبد جمیع ما أنعمه الله فیما خلق لا جله": "شکر این است که بنده همه آن نعمت هایی را که خدا به او عنایت فرموده است در جایی مصرف کند که آن نعمت برای آن چیز خلق شده است."