آیت‌الله منتظری

شده باشد، که اگر حذف نمی شد معنای آن را بهتر و روشن تر می‎فهمیدیم.

حضرت در اینجا می‎فرماید: مردمی که گرفتار فتنه شدند معمولا دو گروه می‎شوند: "بین قتیل مطلول": برخی از آنان کسانی هستند که کشته می‎شوند و خونشان هدر می‎رود و قاتلین آنان به قصاص یا پرداخت دیه محکوم نمی شوند؛ "و خائف مستجیر": و در مقابل، گروه دیگری می‎ترسند و از روی ترس و ناچاری و با این که می‎دانند حکومت حکومت باطلی است ولی به آن پناه آورده و جزء باند حاکمان می‎شوند تا شاید خود را از گزند و آزار و اذیت و کشته شدن حفظ کنند.

چگونگی فریب مردم

"یختلون بعقد الایمان و بغرور الایمان"

( به وسیله بستن پیمانها [ یا قسم ها] و فریب ایمان فریفته می‎شوند.)

"ختل" به معنای خدعه و فریب است. "یختلون" و "یختلون" هر دو خوانده شده است، که البته "یختلون" درست تر می‎باشد؛ برای این که اگر فعل معلوم و "یختلون" باشد، باید مطلب به صاحبان فتنه که مردم را فریب می‎دهند برگردد که چندان مناسب نیست.

در معنای "الایمان" دو احتمال وجود دارد:

1 - این که جمع "یمین" به معنای "قسم" باشد. یعنی قسم های متعدد می‎خورند که مثلا ما می‎خواهیم اسلام و دین و عترت پیامبر(ص) را حفظ کنیم.منهاج البراعة، ج 9، ص 167.

2 - این که جمع "یمین" به معنای "دست راست" باشد. برای این که قسم را هم از آن جهت یمین می‎گویند که بستن پیمانها معمولا با دست راست بوده است. در معاملات هم وقتی یک معامله ای تمام می‎شود، می‎گویند دست راست خود را بده و بعد دست طرف را که گرفت معامله را تمام شده تلقی می‎کنند و مثلا می‎گویند حلال باشد.