آیت‌الله منتظری

حضرت می‎فرماید: "و تدق أهل البدو": آن فتنه یا حکومت فتنه، چادرنشینان و عشایر را می‎ساید و نازک و باریک می‎کند "بمسحلها": به وسیله آن سوهانی که دارد. همان طور که سوهان آهن را صیقل می‎دهد و قسمت هایی از آن را می‎تراشد، سوهان آن فتنه نیز آنان را می‎تراشد و به عنوان مالیات یا خرده فرمایشات دیگر از قدرت آنان بویژه از قدرت اقتصادیشان می‎کاهد.

"و ترضهم بکلکلها": علاوه بر آن با سینه اش آنان را له و نابود می‎سازد. در اینجا حضرت آن فتنه را به شتر هاری تشبیه می‎کند که خود را روی چیزی یا کسی انداخته و به این وسیله آن را له و خرد می‎کند. برای این که شتر وقتی هار و از دست کسی یا چیزی عصبانی شود سینه خود را روی آن می‎اندازد و آن را له می‎کند.

6 - تباه شدن ضعیفان و قدرتمندان

"یضیع فی غبارها الوحدان"

( در گرد و غبار آن فتنه تکروان تباه می‎شوند.)

در این که مقصود از "وحدان" چه کسانی هستند دو احتمال وجود دارد:شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید، ج 9، ص 141؛ و آیه در سوره بقره (2)، آیه 166 می‎باشد.

1 - احتمال اول این است که منظور از آن افراد تنها باشند؛ یعنی کسانی که به دنبال خود حزب و گروه و جمعیتی ندارند؛ این افراد تنها و بی کس معمولا در حکومت ها و فتنه ها تباه و نابود می‎شوند. با یک دستور از جانب حکومت یا وابستگان دست چندم حکومت، دستگیر و بعد حکم اعدام آنان هم صادر می‎شود و کسی به فریاد آنان نمی رسد.

2 - احتمال دوم این است که منظور از آن افراد نخبه و فرهیختگان باشند؛ یعنی در کشمکش آن فتنه افراد ممتاز و نخبگان جامعه تباه می‎شوند و از بین می‎روند.