آیت‌الله منتظری

ابن أبی الحدید این عبارت را مربوط به آخرت و مصداق آیه شریفه دانسته است که می‎فرماید: (اذ تبرأ الذین اتبعوا من الذین اتبعوا و رأوا العذاب و تقطعت بهم الاسباب ) شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید، ج 9، ص 139. "آنگاه که بیزاری جویند آنان که پیروی شده اند از آنان که پیروی کرده اند، و عذاب را مشاهده کنند و هر گونه وسیله و اسباب از آنها قطع شود."

البته مصداق کامل عبارت و فرمایش حضرت علی (ع) همان آخرت است، و از این جهت حق با ابن أبی الحدید است؛ ولی باید توجه داشته باشیم در همین دنیا نیز وقتی گروهی شکست خورد و یا در آستانه شکست قرار گرفت، بیزاریها و تبریها آغاز می‎شود و گناهها و تقصیرها را به گردن یکدیگر می‎اندازند؛ بنابراین نمی توان گفت که مصداق این فرمایشات فقط در آخرت است.

"فیتزایلون بالبغضأ، و یتلاعنون عند اللقأ"

( پس با کینه از هم جدا می‎شوند، و هنگام ملاقات همدیگر را لعن می‎نمایند.)

کسانی که تا دیروز سنگ همدیگر را به سینه می‎زدند و برای همدیگر شعار "جاوید باد" می‎دادند، ناگهان از یکدیگر با دشمنی و کینه جدا شده و هنگام برخورد با هم به همدیگر لعنت می‎فرستند و هر کسی می‎گوید رفیقش باعث شکست او شده است. به عنوان مثال وقتی که بنی امیه شکست خوردند، بسیاری آمدند و همه گناهان را به گردن رؤسا و بزرگان بنی امیه گذاشته و آنان را لعن و نفرین می‎کردند.

"فیتزایلون بالبغضأ": پس از هم جدا می‎شوند به واسطه بغض و کینه "و یتلاعنون عند اللقأ": و هنگام ملاقات به همدیگر لعنت می‎فرستند.