آیت‌الله منتظری

حضرت می‎فرماید: "أنا بالا مس صاحبکم": من در گذشته که از نظر جسمی سالم بودم با شما رفت و آمد می‎کردم و رفیق و مصاحب شما بودم "و أنا الیوم عبرة لکم": و اکنون نیز که ضربه خورده ام و در سکرات مرگ هستم و آخرین لحظات عمر خود را می‎گذرانم وسیله عبرت شما می‎باشم. "و غدا مفارقکم": و فردا هم از شما جدا می‎شوم و مفارقت می‎نمایم.

در این کلام حضرت که می‎فرماید: فردا از شما جدا می‎شوم: "غدا مفارقکم" دو احتمال هست:

احتمال اول این که واقعا از نظر زمانی می‎خواهد خبر بدهد که فردا از دنیا رحلت می‎کنم. برای این که آن حضرت شب نوزدهم ماه مبارک رمضان ضربت خورد و احتمالا در روز بیستم وصیت فرمود و در روز بیست و یکم که فردای روز وصیت است به شهادت رسید.

احتمال دوم این است که حضرت امیر(ع) زمان را به طور کلی به گذشته و حال و آینده تقسیم کرده و می‎فرماید: در گذشته با شما بودم و فعلا نیز مایه عبرت شما می‎باشم و در آینده هم از دنیا می‎روم و از شما جدا می‎شوم. به نظر می‎رسد احتمال دوم مناسب تر است.

انسان که در مجالس سوگواری می‎رود، افزون بر این که تسلیت به بازماندگان ثواب دارد و به همین جهت به آنان تسلیت می‎گوید، و نیز نسبت به میت ادای احترام می‎کند و برای او فاتحه می‎خواند و آمرزش می‎خواهد، باید از مرگ آنان عبرت بگیرد و متوجه باشد که بسیاری از کسانی که از دنیا می‎روند یا هم سن و سال ما و یا حتی جوانتر از ما می‎باشند. عمده نتیجه ای که باید از این مجالس گرفته شود همین است که انسان خود را در حال و هوای مردن و رفتن از این دنیا ببیند.