آیت‌الله منتظری

"جحد" معمولا در مواردی استعمال می‎شود که انسان در دل خود چیزی را می‎داند ولی شرایط زندگی یا مسائل دیگر باعث انکار ظاهری او می‎شود. قرآن کریم می‎فرماید: (و جحدوا بها واستیقنتها أنفسهم ظلما و علوا) سوره انفال (8)، آیه 65. "از روی ستم و سرکشی آن آیات را انکار کردند در حالی که دلهایشان آن را باور داشت."

قرآن، تجلی گاه خداوند

"فتجلی لهم سبحانه فی کتابه من غیر أن یکونوا رأوه"

( پس خداوند سبحان برای آنان در کتابش آشکار گردیده بدون این که او را دیده باشند.)

"سبحان" مفعول مطلق فعلی است که - مانند کلمه "لبیک" - فعلش همیشه محذوف است؛ در حقیقت "سبحت سبحانه" بوده است. به این معنا که خداوند را آن گونه تنزیه می‎کنم که با ربوبیت او مناسب باشد؛ برای این که هر تنزیهی مناسب با شئون حق تعالی نیست. بنابراین ما با این کلمه می‎گوییم خدا را آن چنان تنزیه می‎کنیم که با شأن او مناسبت داشته باشد. و اساسا این جمله یک جمله معترضه است. حضرت می‎فرماید: خداوند بدون این که قابل مشاهده با چشم باشد، برای مردم تجلی کرده و آشکار گشته است و مردم اگر بخواهند می‎توانند او را در قرآن مشاهده کنند. امام (ع) در عبارت بعدی نحوه جلوه حق تعالی را در قرآن بیان می‎فرماید. البته باید توجه داشته باشیم که فعل "تجلی" متعدی نمی باشد بلکه لازم است و فاعلش خداوند است. بنابراین معنا چنین می‎شود: خداوند برای مردم تجلی کرد و روشن شد در کتاب بدون این که با چشمانشان او را دیده باشند؛ به تعبیر دیگر تجلی خداوند به دیدن نیست بلکه مردم او را با حقایق ایمان مشاهده می‎کنند.