آیت‌الله منتظری

چیزی نداریم تا مستحق ثواب و دستمزد باشیم. در نتیجه اگر خداوند تعبیر به "ثواب" می‎کند از تفضل خود او می‎باشد.

تجسم اعمال

نکته دیگر این که تجسم اعمال خودش یک حقیقت و امر انکارناپذیری است که انسان آن را در آخرت می‎بیند؛ به این معنا که انسان باطن و صورت ملکوتی آن عملی را که در دنیا انجام داده است در قیامت تجسم یافته و متناسب با عمل مشاهده می‎کند. به عنوان نمونه اگر انسان شرارت کند، همان شرارت او به صورت عقرب در آمده و او را می‎گزد؛ و اگر متکبر باشد، همان تکبر او دلیل بر این است که او روحا انسان بسیار کوچک و پستی است و در نتیجه در قیامت همین روحیه تجسم پیدا می‎کند و او به صورت مورچه در می‎آید و زیر پاها لگدمال می‎شود. بنابراین جزا و پاداش در قیامت، ثمره اعمال بلکه حقیقت خود اعمال دنیوی و چهره واقعی آنهاست.

قرآن کریم هم می‎فرماید: (فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره ‏ و من یعمل مثقال ذرة شرا یره ) سوره اسراء (17)، آیه 15. "پس هر کس همسنگ ذره ای نیکی کند آن را می‎بیند؛ و هر کس که همسنگ ذره ای بدی کند آن را می‎بیند". همان طور که ملاحظه می‎کنید در اینجا خداوند نمی فرماید پاداش یا کیفر عمل خود را می‎بیند، بلکه می‎فرماید: خود عمل را مشاهده می‎کند. ولی در هر حال همان اعمال صالحی که انسان در دنیا مرتکب شده و در آخرت به صورتی مستحسن و زیبا بارز و نمایان می‎گردد با حیات و علم و قدرت و اراده و اختیاری که خداوند آن را به انسان داده انجام گرفته است، پس تعبیر به "ثواب" و "مزد نیکو" از آن از روی لطف و عنایت و تفضل حق تعالی به انسان نیکوکار است.