صفحه ۲۶۲

"عظیم الصولة": دامنه حملات او گسترده و وسیع است و در حملات خود به کشتن چند نفر اکتفا نمی کند، بلکه همه را از دم تیغ می‎گذراند. نقل می‎کنند حجاج حدود صد و بیست هزار نفر را کشت.شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید، ج 9، ص 47.

"والله لیشردنکم فی أطراف الارض حتی لا یبقی منکم الا قلیل کالکحل فی العین"

( به خدا سوگند هر آینه شما را در اطراف زمین پراکنده می‎سازند تا این که از شما مگر اندکی مانند سرمه در چشم باقی نمی ماند.)

"تشرید" به معنای تحت تعقیب قرار دادن و یا فراری دادن و پراکنده ساختن است. بر این اساس حضرت می‎فرماید: این شخص که عبدالملک یا سفیانی است، به اندازه ای شما را تحت تعقیب قرار می‎دهد که برای حفظ جان خود خانه و زندگی خود را رها می‎کنید و به هر کجا بتوانید فرار کرده و آواره می‎شوید؛ و کسی از شما نجات نمی یابد مگر افراد بسیار اندکی که در مقایسه با تعداد شما مانند سرمه در چشم می‎باشد. یعنی همان طور که سرمه چشم نسبت به چشم انسان بسیار کم است، تعدادی از شما که نجات می‎یابند نسبت به آنان که آواره و گرفتار می‎شوند بسیار اندکند.

نقش بیداری مردم در سرنگونی حکومت ظالم

"فلا تزالون کذلک حتی تؤوب الی العرب عوازب أحلا مها"

( پس همواره آن چنان هستید تا این که عقل های پنهان شده عرب به سوی آنان بازگردد.)

"أحلام" جمع "حلم" به معنای عقل است. و "عوازب" جمع "عازبة" به معنای

ناوبری کتاب