صفحه ۶۴۹

به این معناست که قرارداد ما از ابتدا به این صورت بود که اگر قرآن ما را به سوی طرف مقابل که معاویه باشد کشید و جذب کرد ما به طرف آنها برویم و از آنها پیروی کنیم. به این معنا که اگر بر اساس قرآن ثابت شد آنها حق هستند ما به طرف آنها می‎رویم. ولی اگر برعکس، قرآن آنان را به سوی ما کشید و ثابت شد که حق با ماست آنها باید از ما پیروی کنند.

گناه نبودن پذیرش حکمیت

"فلم آت - لا أبا لکم - بجرا"

( پس - پدر برای شما نباشد - من کار بدی انجام نداده ام.)

"بجر" و "بجر" هر دو به معنای شر و کار بزرگ است.

"لا أبا لکم" یعنی پدر برای شما نباشد؛ ولی به نظر می‎رسد به لحاظ این که پدر ریشه و اصل انسان است حضرت می‎خواهد بفرماید: کارهای شما روی هیچ اصل و اساسی نیست و شیطان بر شما غالب شده است. به تعبیر دیگر شما در کار خود ریشه ندارید که حرف حقی را از پدران خود بزنید و یا بر اساس آن رفتار کنید، بلکه شما بی ریشه می‎باشید. البته با این که این عبارت یک نحو سرزنش آنهاست ولی معلوم می‎شود که در آن روز رایج و کنایه بوده و معنای زننده ای نداشته است.

بنابراین حضرت می‎فرماید: ما که حکمیت را پذیرفتیم مشروط بود و قرار نبود که هر چه این دو نفر گفتند صددرصد عمل کنیم، و این که شما دارید مرا تکفیر می‎کنید بدانید که من کار خلافی انجام نداده ام. به تعبیر دیگر من از ابتدا می‎توانستم سرسختی کنم و حکمیت را نپذیرم، ولی اکنون که آن را پذیرفتم با توجه به شرایط آن من گناه بزرگی انجام نداده ام که شما مرا تکفیر می‎کنید.

ناوبری کتاب