آیت‌الله منتظری

و از این منابع استفاده می‎شود که حضرت این سخنان را بعد از برگشت از صفین بیان کرده اند.

نهج البلاغه عبده عنوان این خطبه را "و من کلام له (ع) فی التحکیم" ثبت کرده است، اما بعضی از نسخه های دیگر نهج البلاغه از جمله نسخه ابن أبی الحدید و مصادر نهج البلاغه عنوان آن را مفصل تر و به صورت زیر نوشته اند:

"و من کلام له (ع) فی الخوارج لما أنکروا تحکیم الرجال، و یذم فیه أصحابه فی التحکیم"

( از جمله فرمایشات علی (ع) درباره خوارج است آن هنگامی که حکمیت مردان را انکار کردند، و حضرت در این خطبه اصحاب خود را در مورد حکمیت مذمت می‎فرماید.)

مسأله تحکیم در چندین خطبه

مرحوم سید رضی چند خطبه درباره تحکیم ذکر کرده است. البته اگر همه آنها را در یک جا جمع می‎کرد مناسبتر و بهتر بود. خطبه 121، 122 و خطبه حاضر با شماره 125 همه درباره تحکیم است. اگر مرحوم سید رضی حداقل همین ها را به دنبال همدیگر آورده بود بهتر بود. یک توجیه مناسب برای این که چرا خطبه های تحکیم در نهج البلاغه به دنبال هم نیامده این است که ایشان کتابی تألیف کرده و دیگر فرصت تنظیم آن را پیدا نکرده است.

همان طور که قبلا ملاحظه کردید و شرح دادیم خطبه 121 با این عنوان آغاز شد که:

"و قد قام الیه رجل من أصحابه فقال: نهیتنا عن الحکومة ثم أمرتنا بها": "یکی از اصحاب آن حضرت در برابر او ایستاد و گفت: اول ما را از تحکیم نهی کردید و بعد به