صفحه ۵۶۱

3 - میسره؛ به گروهی گفته می‎شود که طرف چپ لشکر قرار دارند.

4 - قلب لشکر؛ که بین میمنه و میسره و در وسط قرار دارد و فرماندهان و پرچم در آنجا قرار داده می‎شوند.

5 - مؤخره که به آن ساقه هم می‎گویند؛ گروهی که از عقب لشکر و با فاصله حرکت می‎کردند تا احیانا مجروحین، کشته شدگان و در راه ماندگان را به لشکر برسانند.

هنگامی که انسان با یک دشمن و یا لشکر قوی و نیرومند مواجه می‎شود، باید برای شکست آنان برنامه داشته باشد و جنگ را به داخل شهرها بکشاند تا دشمن پس از شکست اولیه نتواند در شهرها تجدید قوا کند و نیروی لازم را برای ادامه جنگ یا جنگ مجدد پیدا کند. اگر جنگ به داخل شهرها کشیده شود و دشمن در آنجا هم شکست بخورد، دیگر نمی تواند نیروی خود را در جای دیگری متمرکز کند و دوباره به جنگ بیاید.

به همین دلیل حضرت علی (ع) در جنگ صفین به سپاه خود فرمان می‎دهد: برنامه این است که حتی در صورت پیروزی در میدان جنگی که در بیابان و خارج از شهرها قرار دارد، نباید دشمن را رها کنیم بلکه باید جنگ را به داخل شهرهای دشمن بکشانیم و دشمن را از هر لحاظ شکست دهیم.

البته این برنامه در جنگ صفین اجرا نشد و مسأله حکمیت و آن قضایا پیش آمد، ولی به هر حال حضرت دستور می‎دهد که برای یک پیروزی کامل و تمام عیار باید این برنامه ها را اجرا کرد.

"و حتی تدعق الخیول فی نواحر أرضهم، و بأعنان مساربهم و مسارحهم"

( و تا این که اسبان جنگی پای بکوبند در آخرین مناطق سرزمین آنها، و به اطراف گذرگاهها و چراگاههایشان.)

ناوبری کتاب