آیت‌الله منتظری

اشاره امام (ع) به جنگ های دشوار و ایمان مسلمانان صدر اسلام

"فلقد کنا مع رسول الله (ص) و ان القتل لیدور علی [ بین ] الاباء والابنأ والاخوان والقرابات"این فراز خطبه با اندک تفاوتی در ابتدای خطبه 56 آمده است.

( پس به تحقیق ما همراه رسول خدا(ص) بودیم در حالی که کشتار بر [ میان ] پدران و فرزندان و برادران و خویشان گردش می‎کرد.)

ابن أبی الحدید این فراز از خطبه را بخش جداگانه ای می‎داند که چندان ربطی به قسمت پیشین ندارد؛ اما به نظر اینجانب بی ربط نیست و گویا جواب سؤال مقدر است. به این معنا که ممکن است کسانی سؤال کنند و یا در ذهنشان بیاید که شاید پذیرفتن حکمیت از جانب حضرت به خاطر ترس از جنگ بوده است، و چون حضرت از جنگ ترس داشته حکمیت را پذیرفته است. این است که حضرت برای پاسخ این اشکال نادرست می‎فرماید: من به موقع خود و در زمان پیامبر(ص) مرد جنگ بوده ام. شما می‎خواهید ما را متهم کنید که از جنگ فرار می‎کنیم، در صورتی که وقتی ما با پیامبراکرم (ص) بودیم جنگ بین پدران و پسران و برادران و خویشان جریان داشت و ما از آن واهمه و ترس نداشتیم. در جنگ های زمان پیامبر اسلام که من هم در آنها شرکت داشتم گاهی پدر در برابر پسر قرار می‎گرفت و او را می‎کشت یا کشته می‎شد، و گاهی دو برادر مقابل یکدیگر قرار می‎گرفتند و یا خویشاوندان همدیگر را به قتل می‎رساندند.

"فما نزداد علی کل مصیبة و شدة الا ایمانا، و مضیا علی الحق، و تسلیما للا مر، و صبرا علی مضض الجراح"

( پس بر هر مصیبت و سختی نمی افزودیم جز ایمان، و گذر بر حق، و تسلیم برای فرمان، و شکیبایی بر سوزش زخم ها.)