آیت‌الله منتظری

موضوع خطبه

این خطبه نیز درباره حکمیت است و در دو درس گذشته جنبه هایی از آن را مفصل بررسی کردیم. پیدایش حکمیت و ظهور خوارج در جنگ صفین وقتی بود که مولا امیرالمؤمنین (ع) در آستانه پیروزی قرار گرفت و معاویه به پیشنهاد و حیله گری عمروعاص دستور به سر نیزه کردن قرآنها داد. در پی آن آتش بس مطرح شد. و در این هنگام جایگزین کردن حکمیت یا مذاکره به جای نبرد مسلحانه ابتدا از طرف جناح معاویه مطرح شد و سپس از سوی گروهی از خودی ها بر آن تأکید شد. حکمیت در ابتدا به معنای داوری قرآن بین دو گروه از مسلمانان در حال جنگ بود. حضرت در اینجا به اصحاب خود هشدار داد که فریب نخورند، ولی متأسفانه حدود بیست هزار نفر از اصحاب آن حضرت فریب خوردند و گفتند کسانی که ما با آنان می‎جنگیم برادران دینی ما هستند و قرآن را واسطه و حکم قرار داده اند؛ بنابراین اگر پیشنهاد آنان مبنی بر آتش بس فورا پذیرفته نشود همچنان که عثمان کشته شد ما هم علی (ع) را به قتل می‎رسانیم. حضرت از روی ضرورت و نداشتن نیرو برای ادامه جنگ مجبور به آتش بس شد و پیشنهاد حکمیت را پذیرفت. سپس وقتی نتیجه مشورت عمروعاص و ابوموسی اشعری اعلان و مشخص شد که عمروعاص ابوموسی را فریب داده و در نتیجه حکمیت شکست خورده است، همان کسانی که حضرت را وادار به پذیرش آتش بس کردند به عنوان اعتراض به آن حضرت حمله کردند و گفتند: ما نفهمیدیم، نادان بودیم و فریب معاویه و عمروعاص را خوردیم، ولی تو چرا آتش بس و حکمیت را پذیرفتی ؟ این اعتراض و پیامدهای آن، ریشه و سرچشمه به وجود آمدن خوارج شد. در حقیقت بیشتر خوارج در جنگ صفین حضور داشتند. البته بعضی ها هم در آن جنگ حضور نداشتند ولی از خویشاوندان و دوستان آنان بودند و به وسیله تبلیغات، متمایل به خوارج و یا جزو آنان شدند.