آیت‌الله منتظری

"هذا جزاء من ترک العقدة"

( این جزای کسی است که پیمان را رها کرد.)

قاعده اولیه ادامه جنگ بود که امام و پیروانش بر سر آن با هم پیمان بسته بودند؛ ولی اغلب فرماندهان جنگ به هنگام فقدان نیرو، از باب ضرورت متوسل به روشهای دیپلماسی - مثل حکمیت در آن زمان - می‎شوند. حضرت می‎خواهد بفرماید به دلیل سیطره شرایط خاص از جمله درخواست شما از قاعده اولیه عدول کردم؛ آنگاه به اعتراض مخالفین اشاره می‎کند و می‎فرماید: این اشکال و اعتراض جزای کسی است که عقده و پیمان را رها کرده است. "عقدة" یعنی گره، که کنایه از پیمان محکمی است. در ادامه به ماهیت و هویت آن عقده می‎پردازد و ویژگی های آن را بیان می‎کند.

فاصله میان آرمان ها و واقعیت ها

"أما والله لو أنی حین أمرتکم بما أمرتکم به، حملتکم علی المکروه الذی یجعل الله فیه خیرا"

( آگاه باشید به خدا سوگند من آن زمان که شما را فرمان دادم به آنچه به آن فرمانتان دادم، اگر شما را بر ناخوشایندی که خداوند در آن نیکی قرار می‎داد وادار می‎نمودم؛)

"لو" در این عبارت برای امتناع است. در معنای این عبارت با توجه به این که حضرت دو امر داشته است دو احتمال وجود دارد:

الف - احتمال اول این است که مقصود از "بما أمرتکم به" جنگ باشد. پس عبارت: "لو أنی حین أمرتکم بما أمرتکم به حملتکم علی المکروه" یعنی اگر هنگامی که شما را به جنگ فرمان دادم همان فرمان را ادامه داده و شما را بر ادامه جنگ که آن را ناخوش می‎داشتید وادار کرده بودم.

ب - احتمال دوم این که مقصود از "بما أمرتکم به" حکمیت باشد. بنابراین معنای