آیت‌الله منتظری

لشرب الدواب"سوره شوری (42)، آیه 38. "شریعة و مشرعة به محلی می‎گویند که در ساحل دریا یا در دریا برای آب خوردن چهارپایان آماده شده است." و در ادامه آن آمده است: "الشریعة والشرائع: ما شرع الله للعباد من أمر الدین، و أمرهم التمسک به من الصلاة والصوم والحج و شبهه". به احکام الهی مثل نماز، روزه، حج و... که خداوند آنها را برای مردم تشریع کرده نیز شریعت می‎گویند؛ گویا دین به رودخانه بزرگی تشبیه شده است و احکام شرعی همانند آبشخورهایی هستند که با آنها می‎توان به دین خدا دست یافت.

در این که مقصود از یکی بودن شرایع دین چیست دو احتمال ذکر شده است:

الف - یگانگی راه و بیان ائمه (ع)

احتمال اول این که چون حضرت درباره اهل بیت سخن می‎گفت، می‎خواهد در ادامه فرمایش خود تذکر دهد که شما تصور نکنید بین سخنان ائمه (ع) تفاوت و تهافت وجود دارد. نه، بلکه همان چیزی را که حضرت علی (ع) می‎گوید امام حسن عسگری (ع) هم می‎گوید. بر اساس این احتمال، به مناسبت حکم و موضوع، مقصود از "شرایع دین" خود ائمه (ع) هستند. به تعبیر دیگر ائمه راهی هستند که می‎توان دین را از آنان گرفت، و همان طور که شریعه وسیله ای برای آب برداشتن است ائمه نیز وسیله کسب علوم و معارف می‎باشند. پس دین در حقیقت تشبیه شده است به آب، و آن کسی که دین از او گرفته می‎شود تشبیه به شریعه شده است.کتاب العین، ج 1، ص 252، ماده "شرع".

بنابراین "شرایع دین واحد است" یک نحو تعریض و یا در حقیقت انتقاد نسبت به کسانی است که پس از امیرالمؤمنین (ع) معتقد شدند که هر فقیه هر چه را که فتوا دهد حکم خداست. فقهای پیش از قرن چهارم هجری زیاد و متعدد بودند و اکثر آنان قائل به تصویب بودند و گمان می‎کردند که هر کسی هر فتوایی بدهد مطابق با واقع فتوا داده است. در قرن چهارم هجری فقهای اربعه یا مذاهب اربعه رسمیت یافت؛ که عبارتند