صفحه ۳۵۲

توضیحات مرحوم سید رضی

در پایان خطبه مرحوم سید رضی لغت های مشکل را توضیح می‎دهد، که ما در ضمن شرح خطبه بسیاری از آنها را ذکر کردیم. وی می‎نویسد:

"قوله (ع): "انصاحت جبالنا" أی تشققت من المحول، یقال: انصاح الثوب اذا انشق، و یقال أیضا: انصاح النبت، و صاح و صوح ، اذا جف و یبس"

این که حضرت فرمود: "انصاحت جبالنا" به معنای "تشققت" است؛ یعنی کوههای ما از شدت قحطی شکاف پیدا کردند. وقتی گفته می‎شود: "انصاح الثوب" که لباس شکافته و پاره شود، و هنگامی گفته می‎شود: "انصاح النبت" که گیاه بخشکد. البته "صاح النبت" و "صوح النبت" نیز صحیح است. پس عبارت حضرت دو معنا دارد: معنای اول این که کوههای ما به واسطه بی بارانی از هم شکافته شده؛ و معنای دوم این که کوههای ما به علت بی بارانی خشکیده است.

"و قوله (ع): "و هامت دوابنا" أی عطشت، والهیام العطش"

"هامت" از ماده "هیام" یا "هیام" به معنای عطش شدید است و به معنای بی قراری و سرگردانی که بر اثر تشنگی شدید پیش می‎آید نیز می‎باشد. پس "و هامت دوابنا" یعنی حیوانات ما تشنه شدند، یا از شدت تشنگی دچار سرگردانی گشتند.

"و قوله (ع): "حدابیر السنین" جمع حدبار و هی الناقة التی أنضاها السیر، فشبه بها السنة التی فشا فیها الجدب"

مرحوم سید رضی می‎گوید: "حدابیر" جمع "حدبار" است و "حدبار" به شتری گفته می‎شود که حرکت و راه رفتن، او را لاغر کرده است. "نضی" به معنای لاغری می‎آید و ناقص واوی است. پس "أنضاها السیر" یعنی راه رفتن او را لاغر کرده است. در نتیجه آن سالی که قحطی در آن شیوع پیدا کرده به شتر لاغر تشبیه

ناوبری کتاب