صفحه ۳۰

در جای دیگری فرموده: (کل قد علم صلاته و تسبیحه ) سوره نور (24)، آیه 41. "همگی نماز و تسبیح خویش می‎دانند."

آیه دیگر می‎گوید: (و ان من شئ الا یسبح بحمده و لکن لا تفقهون تسبیحهم ) سوره اسراء (17)، آیه 44. "و هیچ چیز نیست مگر آن که شاکرانه او را تسبیح می‎گوید؛ ولی شما تسبیح آنان را در نمی یابید."

همه موجودات علم و شعور داشته و خداوند را تسبیح می‎کنند، ولی ما نشنیده و درک نمی کنیم. کوهها و پرندگان با حضرت داوود(ع) تسبیح خدا گفتند و گوش داوودی بود که آن را شنید.مجمع البیان، ج 8، ص 597.

به هر حال ظاهر این آیات دلالت می‎کند که همه موجودات در مقابل خداوند فروتنی و خضوع دارند و در برابر عظمت او خاضع و خاشع می‎باشند.

وابستگی موجودات به خدا

"و کل شئ قائم به"

( و همه چیز به خداوند قائم و پابرجاست.)

همه موجودات قیام به حق دارند؛ یعنی پایداری آنان به وسیله خداوند است. برای این که وجود آنان هم از جهت حدوث و هم از جهت بقا وابسته به حق است. در اصل همه موجودات جلوه حق بوده و نسبت به او مانند معنای حرفی که صرف ربط است نسبت به معنای اسمی که معنایی مستقل است می‎باشند. اگر اسم و فعلی در جمله وجود نداشته باشد حروف بی معنا شده و کاربردی ندارند. در جهان هستی نیز اگر خدا را از موجودات بگیریم چیزی باقی نمی ماند.

ناوبری کتاب