آیت‌الله منتظری

دلیل ناتوانی از توصیف خداوند و بیان مراتب تجرد

"کیف یصف الهه من یعجز عن صفة مخلوق مثله ؟!"

( چگونه خدای خود را وصف می‎کند کسی که از توصیف مخلوقی مانند خود ناتوان است ؟!)

در این که ملائکه مجرد هستند و یا این که اگر از مجردات هستند از چه نوع آن می‎باشند اختلاف نظر وجود دارد. برای این که مجردات دو نوع هستند که عبارتند از:

الف - "مجردات تامه"؛ که این نوع از مجردات آنهایی هستند که دارای ماده و نیز احکام ماده مانند: طول، عرض، عمق، شکل و بو نمی باشند.

ب - "مجردات برزخی"؛ این نوع از مجردات دارای ماده و جزء عالم ماده نیستند و فوق آن می‎باشند اما به مرحله مجردات تامه نیز نرسیده اند و در آن درجه قرار ندارند. زیرا مجردات برزخی گرچه ماده ندارند ولی دارای احکام ماده مانند: طول و عرض و عمق هستند؛ مثل انسانهایی که در عالم خواب می‎بینیم که دارای بدن برزخی هستند، یعنی بدن آنها طول و عرض و عمق و نیز دست و پا و گوش و چشم دارند ولی دارای ماده و از سنخ عالم ماده نیست. در بهشت هم بنابر نظری بدنها و اشیاء دیگر به همین صورت می‎باشند. بدن بهشتی غیر از بدن طبیعی و مادی دنیاست. بدنهای بهشتی دارای طول و عرض و عمق و اعضاء و جوارح هستند ولی دارای ماده و از سنخ ماده نیستند؛ وگرنه جزء دنیا می‎شوند و نه آخرت. در حالی که آخرت غیر از دنیاست و با آن متفاوت می‎باشد.

از ظاهر بعضی آیات و روایات استفاده می‎شود که حداقل برخی از ملائکه تجرد برزخی دارند. قرآن کریم می‎فرماید: (ألحمد لله فاطر السماوات والارض جاعل الملائکة رسلا اولی أجنحة مثنی و ثلاث و رباع ) سوره فاطر (35)، آیه 1. "ستایش ویژه خداوندی است