زاب رودخانه ای میان موصل و اربیل است، و از آنجا که نبرد میان عبدالله بن علی بن عبدالله بن عباس و مروان بن محمد، آخرین خلیفه اموی در کنار آن رودخانه بوده به جنگ زاب معروف شده است. ابن أبی الحدید ذیل خطبه 104 نهج البلاغه به تفصیل درباره این جنگ و نحوه کشته شدن مروان توضیح داده است.همان، ص 151 تا 153.
"خطبه 94 - قسمت اول"
و من خطبة له علیه السلام:
"فتبارک الله الذی لایبلغه بعد الهمم، و لایناله حسن الفطن؛ ألا ول الذی لا غایة له فینتهی، و لا آخر له فینقضی."
این خطبه دارای سه بخش است: بخش اول درباره خدای سبحان است، بخش دوم درباره پیامبران (ع) و اوصاف ایشان است، و بخش سوم هم موعظه و پند است.
خدای دست نایافتنی
"فتبارک الله الذی لا یبلغه بعد الهمم"
( پس بلند مرتبه است خدایی که همت های بلند و دورنگر به او نمی رسد.)
"همم" جمع "همة" است و اضافه "بعد" به آن اضافه صفت به موصوف است، یعنی در اصل بوده: "الهمم البعیدة"؛ سپس "البعیدة" مقدم گشته و تبدیل به مصدر شده و الف و لامش حذف شده و به "الهمم" اضافه شده است. "لا یبلغه بعد الهمم" یعنی:
.jpg)
