آیت‌الله منتظری

در نهج البلاغه عبده "یحمن حول الریاح" است که معنایش این است که فتنه ها دور بادها می‎چرخند؛ و این معنا به نظر درست نمی آید و همان "حوم" صحیح است، با توجه به این که جمله تفسیری "یصبن بلدا و یخطئن بلدا" مؤید همین معناست. و در کتاب الغارات هم که این خطبه با تفصیل بیشتری آمده است عبارت این چنین است: "ان الفتن تحوم کالریاح"الغارات، ابن هلال ثقفی، ج 1، ص 10. یعنی: فتنه ها همچون بادها می‎چرخند؛ و این عبارت با صراحت می‎رساند که حضرت فتنه ها را به باد تشبیه کرده و چرخیدن و وزیدن را که از اوصاف باد است به فتنه نسبت داده است.

به هر حال فتنه این گونه نیست که همه جایی باشد؛ به این معنا که همیشه در همه نقاط فتنه برپا باشد. فتنه مثل باد است، همان طور که همیشه همه جا باد و طوفان نیست فتنه هم یک وقت در جایی است و یک وقت دیگر در مکان دیگر. مثل باد که در یک شهر می‎وزد و شهر دیگر آرام است، فتنه هم جایی برپاست و جایی آرام است.

"یصبن بلدا": چه بسا به شهری می‎رسند و آن را گرفتار فتنه می‎کنند "و یخطئن بلدا": و از شهر دیگر می‎گذرند.

تا اینجا امیرالمؤمنین (ع) درباره فتنه به صورت عام سخن گفتند و ویژگی های مطلق فتنه ها را بیان کردند. در ادامه به یک فتنه خاصی که مسلمانان دچار آن شدند اشاره می‎کنند و درباره فتنه بنی امیه مطالبی را بیان می‎فرمایند که ان شاءالله در جلسه بعد مطرح خواهیم کرد. خداوند ان شاءالله به ما بصیرت عنایت فرماید تا از فتنه ها سربلند و پیروز بیرون بیاییم.