آیت‌الله منتظری

- دوستی بر دروغ و دشمنی بر صداقت

"و تحابوا علی الکذب، و تباغضوا علی الصدق"

( و بر دروغ با همدیگر دوست شده، و بر راستی با هم دشمن شده اند.)

"تحابوا" و "تباغضوا" از باب تفاعل است که به معنای دوستی و دشمنی دوطرفه می‎آید.

در شرایطی که برادری و دوستی مردم بر اساس گناه و فحشاست و افراد دیندار را منزوی می‎کنند، بر سر دروغ هم با یکدیگر دوست و رفیق می‎شوند؛ به این معنا که دروغی جعل می‎کنند و بر سر همان دروغ می‎ایستند و کار خود را پیش می‎برند. از طرف دیگر اگر احیانا حرف راستی در مورد آنان گفته شد، به عنوان این که آبرویشان رفته است با کسی که حرف راست زده دشمن می‎شوند و کینه او را به دل می‎گیرند. حکومت آنها بر پایه و اساس دروغ بنیان نهاده شده است و اگر کسی حرف راست بزند آبرویشان با آن حرف راست می‎رود و با گوینده آن دشمن می‎شوند که چرا حرف راست زده ای !

عبده در پانوشت این قسمت از خطبه می‎نویسد: "ما أشبه هذه الحال بحال هذا الزمان !"نهج البلاغه عبده، ج 1، ص 208. یعنی آنچه حضرت علی (ع) در اینجا می‎فرماید چقدر با زمان ما تناسب و شباهت دارد !

"و تحابوا علی الکذب": و بر سر دروغ با هم رفیق می‎شوند "و تباغضوا علی الصدق": و بر سر راستگویی با یکدیگر بغض و کینه پیدا می‎کنند.