آیت‌الله منتظری

ولی متأسفانه یا همان یک کلمه حرف حق را نزده و یا طوری بیان کرده که کسی نمی فهمد. چون جرأت نکرده حرف خود را صریح بزند آن را این طرف و آن طرف انداخته و مطلب را پیچانده است؛ در صورتی که انسان باید حرف خود را صریح و رسا بیان کند و از تملق و چندزبانی و چندپهلو صحبت کردن بپرهیزد.

به نظر می‎رسد که کلمات: "عمیاء، صمأ و بکماء" - همان طور که چاپ عبده و دیگران آورده اند - به صورت مفرد صحیح است. زیرا "ناظرة ، سامعة و ناطقة" هم مفرد هستند.

این بخش از خطبه هم تمام شد و بخش دیگر را شروع می‎کنیم.

پیشگویی آینده

"رایة ضلالة [ رأیت ضلالة ] قد قامت علی قطبها، و تفرقت بشعبها"

( به تحقیق پرچم گمراهی بر محور خود بر پا شده، و با شاخه هایش پراکنده گردیده است.)

به نظر می‎رسد این بخش از خطبه چندان ربطی به بخش قبلی ندارد و بخش مستقلی از خطبه باشد که سید رضی آن را جدا کرده است.

نسخه های نهج البلاغه این عبارت را به دو صورت نقل کرده اند:

الف - "رایة ضلالة"؛ یعنی: پرچم گمراهی. یک پرچم گمراهی در آینده می‎آید که خیلی هم قدرتمند می‎شود و حق مردم را له می‎کند. این از آینده خبر می‎دهد. البته "ضلالة" در برخی نسخه ها بدون تاء به صورت "ضلال" آمده است.شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید، ج 7، ص 188؛ نهج البلاغه صبحی صالح، ص 156.

ب - "رأیت ضلالة"؛شرح نهج البلاغه ابن میثم و عبده. یعنی: دیدم گمراهی را. اگر عبارت به این صورت باشد باید گفت علت این که حضرت امیر(ع) از آینده خبر می‎دهد و با این که هنوز