آیت‌الله منتظری

واضح است. یعنی برحسب فطرتش راه حق برای او آشکار است و می‎فهمد که کج می‎رود و حتی اگر او را قسم دهند که آیا راهی که پیش گرفته درست است یا نه، در جواب به نادرستی راه خود و این که به دنبال زندگی راحت و بی دردسر بوده اعتراف می‎کند.

می‎فرماید: امور پنهانی و رازها کشف و آشکار شده است برای کسانی که اهل بصیرت و بینایی هستند؛ و راه حق واضح شده است برای کسی که راه را به اشتباه می‎رفت.

بروز نشانه های قیامت

"و أسفرت الساعة عن وجهها، و ظهرت العلامة لمتوسمها"

( و ساعت [ قیامت ] حجاب از روی خود کنار زده، و نشانه برای جستجوگر نشانه آشکار گردیده است.)

ماده "أسفر" به معنای کشف است. زنهای سافرات زنانی هستند که کشف حجاب می‎کنند. "أسفرت المراءة عن وجهها" یعنی: زن چادرش را برطرف کرد و رویش را نشان داد. مسافر را هم به همین جهت مسافر می‎گویند؛ از باب این که منکشف شده است؛ انسان تا در شهر و آبادی است گویا در بین خانه ها و ساختمانها مخفی است، از شهر که بیرون و به بیابان می‎آید در حقیقت آفتابی و ظاهر و منکشف می‎شود. بر این اساس ما می‎گوییم اگر حکم در نماز و روزه مسافر روی عنوان مسافر باشد، تا در شهر هست اصلا صدق سفر نمی کند؛ تا وقتی از شهر - هر چند مانند تهران یا لندن بزرگ باشد - بیرون نرفته مسافر نشده است، هنوز آفتابی و بیابانی نشده است؛ مسافر یعنی آن کسی که منکشف شده و از شهر بیرون آمده و آفتابی شده است.

"توسم" از ماده "سمة" و علامت است؛ "متوسم" به معنای کسی است که به دنبال علامت و نشانه است و می‎خواهد نشانه چیزی را بفهمد و یاد بگیرد.