آیت‌الله منتظری

در صورت دوم استیناف بیانی است که مواضع غفلت را بیان می‎کند.

بنابراین حضرت می‎فرماید: مردم با این که باید از نور حکمت و عرفان طلب روشنایی می‎کردند ولی این طور نبوده و تاکنون غفلت کرده اند. مردمی که باید از چوبهایی که به وسیله آن آتش روشن می‎کنند دانش های حقیقی را فرا گرفته باشند و دلهای خود را به این وسیله روشن کرده باشند تاکنون این کار را نکرده اند. "علوم ثاقبه" به علوم و دانش هایی گفته می‎شود که دل و روح و جان را روشن می‎کند. از این رو معنای عبارت این است که مردم در مواضع غفلت و جایگاههای حیرت و سرگردانی به وسیله روشنی های حکمت طلب نور و روشنایی نکردند، و به وسیله علومی که روشنگر است دلهای خود را روشن نکردند؛ بنابراین باید به یاری آنان شتافت و آنها را هدایت کرد. پیامبر(ص) یا امیرالمؤمنین (ع) می‎خواهند این چنین مردمی را هدایت کنند.

"فهم فی ذلک کالا نعام السائمة ، والصخور القاسیة"

( پس آنان در عدم بهره مندی از حکمت و دانش مانند چهارپایان بیابان چر، و سنگ های بزرگ سخت هستند.)

"أنعام سائمة" یعنی چهارپایان بیابان چر.

حضرت علی (ع) درباره کسانی که در زمینه علم و حکمت تلاش نکردند و دلهای خود را روشن نساختند می‎فرماید: این افراد به ظاهر حرکت دارند و از جمله موجودات زنده به شمار می‎آیند ولی دلهای آنان مانند سنگ های بزرگ سخت است. یعنی از علم و فرهنگ هیچ نمی دانند و هیچ قانون و قاعده ای را رعایت نمی کنند و گاهی از حیواناتی که در روستا زندگی می‎کنند بی فرهنگ تر هستند. برای این که چهارپایان با زندگی در روستاها چون تحت نظم و برنامه چوپانها و آدمها درمی آیند گاهی چیزهایی یاد می‎گیرند و مثلا می‎فهمند که طویله شان کجاست، ولی چهارپایانی