آیت‌الله منتظری

حضرت می‎فرماید: دنیا جایی است که به افراد ریاضت داده شده و تربیت می‎شوند. زیرا دنیا مزرعه آخرت است؛ در اینجا ریاضت کشیده می‎شود ولی نتیجه آن در قیامت مشخص می‎گردد.

و قیامت محل و مکان گردآوری انسانهای خوب و ممتاز می‎باشد. قیامت خود حلبه - که اسبان جمع آوری شده برای مسابقه باشند - نیست؛ بلکه محل حلبه و محل اجتماع انسانهای وارسته و پاک می‎باشد.

و بهشت نیز پاداش و جایزه ای است که برای افراد پیروز این مسابقه قرار داده اند.

خلاصه اینها مجموعه ای از ویژگی های اسلام بود که حضرت در این عبارات آنها را توضیح دادند؛ در همین جا بخش اول خطبه به پایان رسید. و بخش دوم آن شروع می‎شود که درباره حضرت محمد(ص) است.

توصیف پیامبراکرم (ص)

البته باید توجه داشت که مضمون عبارات بخش دوم خطبه، در خطبه 72 نیز آمده است؛ و هر دو مضمون مربوط به پیامبراکرم (ص) می‎باشد؛ گرچه عبارتهای دو خطبه مقداری با همدیگر تفاوت می‎کند. در مورد علت تفاوت عبارات - چنان که قبلا نیز عرض کردم - دو احتمال وجود دارد: احتمال اول این که واقعا حضرت علی (ع) درباره یک مطلب و یا در مورد یک مضمون دو بار خطبه خوانده باشند و با عبارات متفاوت از یک موضوع بحث کرده باشند. احتمال دوم این که در اصل یک خطبه بوده است ولی بعضی از آنهایی که نقل کرده اند نقل به معنا کرده و عبارات تفاوت پیدا کرده باشد.

در هر صورت مرحوم سید رضی در پایان این خطبه یادآوری می‎کنند که مضمون این بخش از خطبه را در گذشته هم داشته ایم، ولی به لحاظ این که تعبیرات متفاوت