آیت‌الله منتظری

"کریم المضمار": اسلام کسانی که در این دنیا برای میدان مسابقه ریاضت می‎کشند با ارزش است. به این معنا که صددرصد نتیجه دارد. برای این که هر کسی در این دنیا ایمان و عمل صالح داشته باشد به طور قطع در آخرت پاداش می‎گیرد، که بهشت باشد. با ارزش بودن این مسابقه به پاداشی است که به افراد می‎دهند.

مرگ، پایان خط مسابقه

"رفیع الغایة": و غایت یا پایان آن که بهشت می‎باشد بسیار بلند و با ارزش است.

حضرت امیرالمؤمنین (ع) در اینجا می‎فرمایند: غایت این مسابقه رفیع و بلندمرتبه است؛ و در جملات بعدی تصریح می‎کنند که "والموت غایته": غایت و پایان این مسابقه مرگ است.

در این که مقصود از مرگ - که غایت مسابقه است - چیست، دو احتمال وجود دارد:

الف - احتمال اول این است که پایان مسابقه همین مردن و مرگ طبیعی باشد؛ به لحاظ این که وقتی انسان فوت می‎کند و از دنیا می‎رود مسابقه تمام می‎شود. بنابراین غایت و پایان مسابقه مرگ است؛ مانند دیگر مسابقاتی که پایان آن همان جایی است که "سیبل" را گذاشته اند.

ب - احتمال دوم که عبده و دیگران مطرح کرده اند این است که مقصود از مرگ در اینجا مرگ طبیعی نیست، بلکه این است که انسان کاری کند تا حیوانیت و شهوات و صفات مذموم او بمیرد و یک حیات انسانی کامل پیدا کند. پس مقصود از "موت" مرگ از شهوات و حیوانیت، و زنده شدن به حیات انسانی است؛ و پایان مسابقه یعنی هدف نیز همین جا می‎باشد.شرح نهج البلاغه عبده، ج 1، ص 203.