صفحه ۴۹۵

حضرت در اینجا پنج مورد را به عنوان فرمانهایی ذکر می‎کند که خداوند بر عهده امام گذاشته و پیشوای مسلمانان باید آنها را انجام دهد، که عبارتند از:

1 - پند و اندرز

"الابلاغ فی الموعظة"

( به کمال رساندن موعظه.)

فرمان اول این که مردم را راهنمایی و هدایت کند و خیر و صلاح آنان را بگوید و پند و موعظه خود را نسبت به مردم کامل کند و به حد آخر برساند.

در نهج البلاغه عبده عبارت: "الا البلاغ..." آمده است که در این صورت عطف بیان "الا ما حمل" می‎باشد. در حقیقت این "الا" عطف بیان آن "الا" است. البته در دو نسخه خطی قرن پنجم که در اختیار ما می‎باشد و نیز شرح ابن أبی الحدید و برخی نهج البلاغه های دیگر "الا" نیامده است. در هر صورت اگر "الا" باشد ضرر ندارد و جمله عطف بیان می‎شود؛ ولی اگر "الا" نباشد معنا رساتر و صحیح تر است.

2 - تلاش در خیرخواهی

"والاجتهاد فی النصیحة"

( و تلاش در خیرخواهی.)

"اجتهاد" به معنای کوشش کردن است؛ و "نصیحة" یعنی خیرخواهی. در معنای "نصیحة" گفته اند: "اخلاص المودة"؛ یعنی انسان دوستی را به کمال برساند.

فرمان دوم این است که امام مسلمین در خیرخواهی مسلمانان کوشش کند و تا می‎تواند و به اندازه قدرت خود نسبت به مردم دوستی و محبت داشته باشد و اخلاص و دوستی را کامل نماید.

ناوبری کتاب