آیت‌الله منتظری

جاهلیت برمی گردد. البته اگر کسی گفت که ضمیرها در "ساقتها" و "حذافیرها" مربوط به لشکر حق می‎باشد ضمیر بعدی هم به لشکر حق بازمی گردد؛ چنان که

ابن أبی الحدید هم به عنوان احتمالی دیگر مطرح کرده است. ابن أبی الحدید این احتمال را نیز که ممکن است ضمیر در "واستوسقت فی قیادها" به لشکر جاهلیت بازگردد مطرح کرده است.شرح نهج البلاغه، ج 7، ص 116.

5 - "قیاد" به معنای فرماندهی و جلوداری می‎باشد و به معنای زمام یا افسار هم آمده است؛ ولی اینجا با توجه به "سائق" همان معنای "قائد" مناسبت بیشتری دارد و مقصود از آن قیادت و فرماندهی پیامبر است.

"وایم الله لقد کنت فی ساقتها": به خدا قسم که من در ساقه لشکر جاهلیت یا لشکر پیامبر بودم "حتی تولت بحذافیرها": تا این که لشکر جاهلیت به طور کلی پشت کرد و شکست خورد "واستوسقت فی قیادها": و آن لشکر در فرماندهی خود منظم و مرتب شدند.

خلاصه حضرت می‎خواهد اهمیت کار و نقش خود را در پیشبرد اهداف اسلام و پیامبراکرم (ص) برساند که در حقیقت پیامبر(ص) نقش و سمت فرماندهی را بر عهده داشت و حضرت علی (ع) هماهنگ کننده و حرکت دهنده بود و نمی گذاشت نیروها از عقب متفرق شوند و آنها را منظم و مرتب می‎کرد.

شجاعت و وفاداری علی (ع)

"ما ضعفت، و لا جبنت، و لا خنت، و لا وهنت"

( نه ضعیف شدم، و نه ترسیدم، و نه خیانت کردم، و نه سست شدم.)