آیت‌الله منتظری

کند و در عین حال افراد خوبی نیز در بین جنگ کنندگان وجود داشته باشند. زیرا هنگامی که یک عده ای مانند توده ای های زمان خودمان همه جا را غارت کنند و امنیت را از بین ببرند و زندگی مردم را فلج نمایند و در نهایت حکومت به جنگ آنان بیاید، مردم خوب و متدین نیز که از دست آنان ناراحت هستند ممکن است به کمک حکومت آمده و بر ضد شورشیان وارد جنگ و مبارزه شوند. از این رو ممکن است مقصود حضرت از افراد دیندار و خوبی که با این شورشیان جنگ می‎کنند افراد حکومتی نباشد، بلکه نظر حضرت به مردمی باشد که در بین افراد حکومتی با شورشیان مبارزه کردند و در جنگ شرکت داشتند. البته بعضی ها نیز گفته اند که مقصود حضرت از نیروهای خوبی که با فتنه گران جنگ و مبارزه می‎کنند "ملائکة الله" می‎باشد.ر.ک : بحارالانوار، ج 32، ص 249؛ و منهاج البراعة، ج 7، ص 177. زیرا در اینجا نیز مانند جنگ بدر و احد، ملائکة الله کمک هایی داشته اند. البته به نظر ما این احتمال دوم ضعیف است.

"یجاهدهم فی [ سبیل ] الله قوم أذلة عند المتکبرین، فی الارض مجهولون، و فی السماء معروفون"

( با آنها گروهی در راه خدا جهاد می‎کنند که نزد متکبران ذلیل، در زمین ناشناخته، و در آسمان شناخته شده اند.)

همان طور که عرض کردیم حضرت می‎فرماید: کسانی با این فتنه گران مبارزه و جهاد می‎کنند که نزد افراد مغرور و متکبر، انسانهای ذلیل و بی ارزش هستند. کسانی که حکومت ها آنان را به رسمیت نمی شناسند ولی در واقع انسانهای خوب و متدینی هستند. کسانی که در زمین و پیش مردم ناشناخته ولی در آسمان معروف و شناخته شده می‎باشند.