آیت‌الله منتظری

عنوان خطبه به این صورت است: "و من کلام له یجری مجری الخطبة" یعنی: و از سخنان آن حضرت که همچون خطبه است؛ که به نظر صحیح نمی آید و مفهوم روشنی هم ندارد. در هر صورت آنچه به عنوان خطبه یا نظیر آن در اینجا بیان شده است دو بخش دارد که بخش اول آن درباره قیامت است. به نظر می‎رسد که خطبه در اصل بسیار مفصل بوده و تنها دو قطعه کوتاه آن توسط مرحوم سید رضی گزینش شده و در اینجا آمده است.این خطبه نیز فقط در نهج البلاغه آمده و در مصادر و منابع قبل از سید رضی نقل نشده است. بخش اول آن نیز که درباره قیامت است با عبارتی شروع می‎گردد که معلوم می‎شود آغاز خطبه نیست، و البته نمی دانیم عبارتهای قبل از آن چه بوده است.

حسابرسی در محشر

"و ذلک یوم یجمع الله فیه الاولین و الاخرین لنقاش الحساب و جزاء الاعمال"

( و آن [ روز قیامت ] روزی است که خداوند در آن مردمان گذشته و آینده را برای رسیدگی حساب و جزای اعمال جمع می‎کند.)

"نقاش" به معنای کنکاش و بررسی دقیق است. حسابرسی ها معمولا به دو صورت انجام می‎شود: گاهی به صورت سطحی و بدون دقت است، و گاهی به طور کامل و با دقت بررسی می‎شود و آن چنان زیر و بالای آن را بررسی می‎کنند تا حساب کامل شود و به اصطلاح مو از ماست کشیده شود و سر کسی کلاه نرود. به این بررسی کامل و همراه با دقت "مناقشة" می‎گویند. البته در تعبیرات ما "مناقشه" به مجادله کردن هم گفته می‎شود که این معنا در اینجا منظور نیست. برای این که حسابرسی مردم در قیامت طوری است که کار به مجادله نمی رسد، بلکه آن چنان واضح و روشن می‎باشد