آیت‌الله منتظری

حضرت را مؤید همین معنا گرفته اند.شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید، ج 7، ص 101.

2 - احتمال دوم همان معنایی است که به آن اشاره کردیم. یعنی شاخها به شاخها درهم پیچیده می‎شوند و یا به تعبیر دیگر قدرتمندان شاخ به شاخ می‎شوند. این احتمال معنای نسبتا مناسبی است. برای این که قوچها و بعضی حیوانات دیگر که می‎خواهند ضربه بزنند به وسیله شاخهای خود ضربه می‎زنند، و بالاخره یک دسته غالب و پیروز می‎شوند. حضرت هم در این عبارت قدرتمندان را تشبیه به قوچها و حیوانات نر می‎کنند که شاخ دارند و برای تصاحب ماده ها در جنگ و ستیز با هم شاخهای خود را به همدیگر فرو می‎برند.

"و عن قلیل": و به همین نزدیکی ها "تلتف القرون بالقرون": شاخها به شاخها پیچیده می‎شود، یعنی قدرتمندان با هم درگیر می‎شوند "و یحصد القائم": و کسانی که در برابر این قدرتمندان قیام می‎کنند درو خواهند شد "و یحطم المحصود": و درو شده ها خرد می‎شوند. به این معنا که هر کس قیام و با آنها برخورد کند و یا اهل قیام باشد درو می‎گردد و هنگامی که بازداشت و اسیر و زندانی شد خرد و یا کشته می‎شود. اینجا تشبیه به کار رفته است. از باب این که گندم را پس از کاشتن و به ثمر رسیدن ابتدا درو می‎کنند و پس از آن خرمن کرده و درهم می‎کوبند، در اینجا هم حضرت می‎خواهد بفرماید: قدرتمندان هم کسانی را که قیام می‎کنند و بسا اهل حق باشند، درو می‎کنند و پس از درو شدن خردشان می‎کنند.

نکته ای که یادآوری آن در پایان خطبه مناسب می‎باشد این است که در بعضی نسخه ها، در عنوان خطبه، این عبارت آمده که: "یذکر فیها الملاحم..."؛ البته در نهج البلاغه ما که نسخه عبده است این جمله وجود ندارد. در هر صورت اگر این عبارت وجود داشته باشد معنایش این است که در این خطبه از واقعه ها و حوادث