آیت‌الله منتظری

اشتباهات احتمالی را تشخیص داده و از آنها محفوظ می‎ماند.

"و من تورط فی الامور غیر ناظر فی العواقب فقد تعرض لمفظعات النوائب": "و کسی که بدون اندیشه در عواقب کارها در آنها فرو رود، خود را در معرض حوادث ناگوار و مصیبت هایی که رسوایش خواهند کرد قرار داده است." "نائبة" یعنی مصیبت و حادثه ناگوار. "مفظعة" اسم فاعل از "أفظع" است؛ "أفظع الامر" یعنی: آن امر بسیار زشت شد و به رسوایی انجامید. "نوائب مفظعة" یعنی حوادث ناگواری که بسیار سخت و ناپسند هستند و به رسوایی می‎انجامند.

امیرالمؤمنین (ع) در ادامه نامه می‎فرمایند: "والتدبیر قبل العمل یؤمنک من الندم". "تدبیر" از "دبر" به معنای پشت و عقب است، تدبیر کردن چیزی یعنی به عواقب آن اندیشیدن و پیامدهای آن را سنجیدن. "آمنه" و "أمنه" یعنی او را آسوده خاطر کرد و اطمینان بخشید. حضرت می‎فرماید: "اندیشه در کار و سنجیدن عواقب آن، انسان را از پشیمانی آسوده خاطر می‎کند." یعنی به دنبال آن پشیمانی نخواهد بود.

"والعاقل من وعظه التجارب": "و انسان عاقل کسی است که تجربه های خود و دیگران پند و اندرزش دهند." انسان عاقل در کارهای خود و دیگران می‎اندیشد و از تجربه ها برای حرکت پند می‎گیرد؛ می‎بیند خود و دیگران با چه کارهایی سقوط کردند و از آنها پرهیز می‎کند، چه چیزهایی موجب پیشرفت شد، اشتباهات در چه بود و...؛ عاقل همه اینها را حساب می‎کند.

"و فی التجارب علم مستأنف". "استیناف" یعنی از سر گرفتن؛ "استأنف الشئ" یعنی آن را از اول شروع کرد؛ "علم مستأنف" یعنی علم نو و جدید. در ادبیات هم در مقابل واو عاطفه که جمله یا کلمه ای را به قبل عطف می‎کند، واو استینافیه داریم که نشان دهنده آغاز جمله ای جدید است. "و فی التجارب علم مستأنف" یعنی: "و در تجربه ها علم تازه ای هست." وقتی که انسان شکست ها و پیروزی هایی را که افراد