آیت‌الله منتظری

به هر حال اگر فرد یا افرادی در مقام حاکمیت بر مردم قرار گرفته اند هر چقدر هم که آدمهای خوبی باشند احتمال دارد اشتباه کنند؛ به همین جهت باید مشورت کنند، مردم آنها را راهنمایی و از آنها انتقاد نمایند. خلاصه در حکومت مبتنی بر عدل و حکومت صالح باید مردم آزاد باشند و بتوانند حرفشان را بدون هیچ ترس و واهمه ای بیان کنند، اگر انتقادی دارند آزادانه ابراز کنند و بتوانند حقشان را بگیرند.

سختی های مؤمنان در حکومت بنی امیه

"و حتی یکون أعظمکم فیها عنأ أحسنکم بالله ظنا"

( و تا آن که بزرگترین سختی ها در آن حکومت از آن کسی خواهد بود که نیکوترین معرفت را به خدا داشته باشد.)

"عناء" یعنی فشار و سختی. ضمیر "ها" در "فیها" به حکومت و امارت - که از محتوای کلام استفاده می‎شود - برمی گردد. می‎فرماید: عظیم ترین شما در آن حکومت از حیث سختی و مشقت، یعنی آن کس که بیشتر سختی را متحمل می‎شود کسی است که بیشترین حسن ظن و اطمینان را به خدا دارد. "ظن" به معنای علم هم می‎آید.

در حکومت های جائر - مثل حکومت معاویه - هر کس به خدا بیشتر اطمینان دارد و اعتماد و تکیه گاهش به خدا باشد نه به حکومت ها، بیشتر تحت فشار قرار می‎گیرد؛ افراد متعهدی که به دنبال عمل به وظایف دینی و اسلامی و تعهدات خدایی شان هستند، از جمله وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را به توجیهات مختلف فراموش نکرده اند، بیشترین سختی ها را از طرف حکومت متحمل می‎شوند؛ ولی آدمهای دین به دنیافروش و انسانهای غیرمتعهد که اصلا برایشان مهم نیست ارزشهای واقعی اسلامی برپا باشد یا نه، در مقابل هر انحرافی سکوت می‎کنند و یا حتی انحرافات را توجیه می‎کنند، و بالطبع حکومت با چنین افرادی مشکل نخواهد داشت.